مجله حقوقی اندیشه

سوگند چیست ؟

سوگند در لغت به معنای اقرار و اعترافی است که فرد از روی شرف و انسایت خود، در پیشگاه خداوند ادا می کند. در عالم حقوق، سوگند در صورتِ وجود توان اثباتی، یکی از ادله اثبات دعوا است. در قوانین مدنی، آیین دادرسی مدنی و آیین دادرسی کیفری، انواع و شرایط استناد آن بیان شده است که در ادامه، مختصرا بیان خواهد شد.

انواع سوگند

سوگند یکی از مهم ترین ادله اثبات دعوا در دعاوی حقوقی و کیفری است که طی صدور قراری به نام ” قرار اتیان سوگند” توسط قاضی، صادر می شود. در حالت کلی، سوگند به دو دسته عهدی و قضایی تقسیم می شود.

سوگند عهدی : سوگندی که افراد در حین انتصاب شغل، آن را ادا می کنند. برای مثال می توان به ادایِ سوگند پزشکان، وکلا و رییس جمهور اشاره کرد.

سوگند قضایی : سوگندی است که توسط اصحاب دعوا یا ثالث ادا می شود و قاضی یا دادرس با استناد به آن، رای صادر می کند.

سوگند قضایی به سه دسته قاطع، تکمیلی و استظهاری تقسیم می شود.

سوگند قاطع: سوگندی است که دعوا را ثابت یا ساقط می کند و دلیلی جز ادای سوگند، وجود ندارد. متقاضی که می تواند یکی از اصحاب دعوا باشد، از قاضی درخواست می کند تا برای اثبات دعوا، تشریفات سوگند را فراهم کند. لازم به یادآوری است که استناد به این نوع سوگند، فقط در خصوصِ حق االناس و دعاوی مالی وجود دارد و در حق الله نمی توان به آن استناد کرد.

سوگند تکمیلی: سوگندی است که به تنهایی توان اثبات دعوا را ندارند و جنبه تکمیلی دارد. عموما این سوگند درخصوص دعاوی مالی مطرح می شود.

 سوگند استظهاری : سوگندی است که عموما در دعاوی علیه میت و ورثه مطرح می شود که در آن خواهان چه مستنداتی در دست داشته باشد یا نداشته باشد، می بایستی سوگند را ضمیمه کند.

قرار اتیان سوگند ( ابراز سوگند) و شرایط آن

در ابتدا باید گفت فردی که سوگند یادمی کند، باید اهلیت داشته باشد. یعنی عاقل، بالغ، قاصد و مختار باشد. ادای سوگند قائم به شخص است و قابل توکیل نمی باشد بدین معنا که وکیل نمی تواند به جای اصیل، ادای سوگند کند.

قرار اتیان سوگند منطبق بر ماده 283 قانون آیین دادرسی مدنی، به درخواست مدعی، صادر می شود و در صورتیکه دادگاه به تشخیص خود، قرار را صادر و اجرا کند، حتی در صورت ادا، اثری ندارد.

در قرار اتیان سوگندِ قاطع، چون دلیل دیگری جزء ادای سوگند وجود ندارد، پس از صدور قرار و دستور دادگاه، مدعی علیه می تواند درخواست اتیان سوگند در رد کند که در اینصورت، دعوا ساقط می شود. این سقوط به معنای اثبات حق او نیست. اما اگر پس از ادای سوگند، سکوت کند، دادگاه “اخطار رد دعوا “می دهد و در صورت سکوت مجدد  او مشروط بر سلامت جسمی اش، دادگاه سوگند را به مدعی رد می کند. در صورت تکرار سوگند توسط مدعی، حق مدعی ثابت می شود. در مواقعی هم ممکن است منکر، از دادگاه درخواست مهلت برای رد سوگند نماید که به تشخیص دادگاه، امکانپذیر است.

اتیان سوگندِ استظهاری قابل رد نیست و  صرفا توسط خود مدعی، ادا می شود.

نگارنده : مریم مهردوست