مجله حقوقی اندیشه

مدت زمان لازم برای مطالعه این مطلب : 4 دقیقه

اطلاعات Data در فضای مجازی

 فضای مجازی برپایه اطلاعات Data بنا شده است. بدین صورت که کاربران در این فضا، اطلاعات خود را در قالب های مختلفی از جمله متن، عکس، ویدیو و … به اشتراک می گذارند. منطبق بر قوانین داخلی، اطلاعات عبارتست از هر نوع داده ای که در اسناد مندرج باشند، به صورت نرم افزاری ذخیره گردیده و یا به هر وسیله دیگری ضبط شده باشد. بنابراین اشخاص علاوه بر اموال ملموس فیزیکی، مالک اطلاعات مجازی خود نیز هستند . مال تلقی کردن اطلاعات در سده اخیر، از بحث برانگیزترین مباحث حقوقی بوده است. چراکه اطلاعات، ویژگی ناملموس دارند و به دلیل تفاوت با اموال فیزیکی و ملموس،  حقوقدانها در مال شمردن آن، تردید داشتند. امروزه مالیت اطلاعات با توجیهات متفاوتی چون “حقوق و اقتصاد” و ” کار” در بین حقوقدانها و اقتصاددانها به رسمیت شمرده شده است و اطلاعات را در دایره اموال فکری می دانند. دلیل اصلی اطلاق مال به اطلاعات، ویژگی قابلیت تقویم و داشتن ارزش اقتصادی آن است.

هشتگ چیست؟

هشتگ نمادی به شکل # است و نقشی مهم در دیده شدن محتوای به اشتراک گذاشته و اتصال کاربران، ایفاء می کند. هشتگ عموما با اهداف مختلفی از جمله تبلیغات، فرهنگ سازی و اعتراضات مدنی به کاربرده می شود. برای مثال می توان به گردش اطلاعات حول موضوع کرونا به وسیله #کرونا اشاره کرد.

هشتگ از منظر حقوقی

حقوقدان ها در مال شمردن اطلاعات اجماع دارند و قوانین خاصی برای حمایت از آن در قالب “قانون اطلاعات” وضع کرده اند. در صورت احرازِ شرایطی خاص، حقی انحصاری برای دارنده اطلاعات پیش بینی شده است و با مرتکبین نقض اطلاعات، برخوردی قانونی می شود. از سویی دیگر، اصل بر دسترسی آزاد بر اطلاعات است هرچند استثنایاتی بر آن وارد شده که به طور خلاصه به هشت دسته کلی تقسیم می شوند که عبارتند از : امنیت ملی، اسرار دولتی ، حریم خصوصی، محرمانگی رایزنی و همفکری مقامات حکومتی، اسناد داخلی و تصمیمات نا تمام، تحقیقات قانونی، ایمنی و سلامتی افراد، مالکیت فکری و منافع اقتصادی و محیط زیست. بدین معنا که اطلاعات مذکور تحت حمایت قانون هستند و دسترسی به آنها نیازمند حکم قانونی است.

درمفاهیم حقوق مالکیت فکری، هشتگ تحت شرایطی خاص در قالب علامت تجاری مورد حمایت قانونی قرار می گیرد. درحقیقت، هشتگ ابزاری موثر در ایجاد یکپارچگی فعالیت کاربران است.

در گردش اطلاعات در فضای مجازی یا سایبری، سه حق، متصور می شود که عبارتند از:

حق خالق هشتگ

حق مشارکت در تولید محتوا

حقوق خالق اپلیکیشن

برای روشنی موضوع در روند گردش اطلاعات نیازمند بررسی و تحلیل هر سه حق هستیم.

کاربردهشتگ در فعالیت کاربران مجازی

در حقیقت هشتگ، ابرازی برای اتصال فعالیت کاربران و با محوریت موضوعاتی خاص است. عموما اولین انتشار از سوی سلبریتی ها  و یا افراد مشهور شروع می‎شود. سلبریتی، شهرتی نوظهور و ثمره گسترش شبکه های اجتماعی است که از خیلی از جهات  با مشاهیر سنتی متمایز هستند. سلبریتی ها، قدرت تاثیر گذاری بالایی دارند و به همین واسطه در بازاریابی محصولات و خدمات بنگاه های تجاری از آنها استفاده می شود. بدین ترتیب که این اشخاص با استفاده از هشتگ مربوط به بنگاه تجاری، توجه کاربران را به موضوعاتی اعم از تجاری و فرهنگی جلب می‎کنند. در برخی از مواقع استفاده از هشتگ به صورت غیرمستقیم و مفهومی است و در برخی مواقع مستقیما به توصیف کالا یا خدمات اشاره می شود. به طور خلاصه می توان گفت معنای کلی و کاربرد هشتگ، کنترل و جهت دهی فعالیت کاربران در رسانه هاست. هشتگ در ده اخیر، یکی از مشهورترین ابزار و ویژگی بارز این نماد، خاصیت روایتگری آن است.

حمایت از هشتگ به چه صورت است؟

آیا امکان ثبت هشتگ در کمپین های تجاری و فرهنگی وجود دارد؟

این موضوع در کشورهای توسعه یافته همچون امریکا مطرح است و در راهنمای اداره ثبت اختراعات و علایم تجاری امریکا  چنین تصریح شده که علامتی که متشکل از نماد #  یا اصطلاحا هشتگ باشد، قابلیت ثبت در قالب علامت تجاری در خصوص کالا و خدمات را دارد. مشروط بر اینکه بیانگر منشاء تولید کالا و خدمات باشد. علاوه بر آن، توجه به چهار نکته در حمایت قانونی از هشتگ اهمیت دارد که عبارتند از : محتوای هشتگ، نحوه جایگیری و استفاده از هشتگ و نوع کالا یا خدماتی که ارائه می کند. با این اوصاف، استفاده فرهنگی و اعتراضی از هشتگ از حمایت قانونی استثناء شده و به نظر می رسد با احراز قیود مطرح شده، ثبت هشتگ از دیدگاه بنگاه های تجاری توجیه اقتصادی نداشته و به همین دلیل اغلب آنها تمایلی به ثبت آن ندارند.

سخن آخر

پلتفرم های موجود در فضای مجازی با اعطای تیک کنار نام کاربران مشهور، به نوعی اصالت آنها را تایید کرده  و در پی حفظ حقوق مادی و حقوق معنوی آنان است. اما در برخی مواقع  مشاهده شده است که رسانه در انتقال اطلاعات جهت دار عمل نموده و به نوعی حقوق معنوی سلبریتی ها را مخدوش می‎کند. به نظر می رسد این موضوع به دلیل فقدان مرزبندی روشن و عدم تلسط به حقِ مالکیت اطلاعات اعم از مادی و معنوی است. از سویی در موارد بسیاری رسانه ها نیز از کمپین های فرهنگی و تجاری، استفاده ابرازی کرده و در برخی مواقع کاربر عادی را دچار گمراهی می کنند. امید داریم با طرح موضوع، راهی بر مرزبندی شفاف این حقوق در آینده گشوده شود و اموال فکری کاربران  و حقوق معنوی طلیعه داران فعالیت های فرهنگی را بیش از پیش محترم شمرده و محافظت شود.

نگارنده : مریم مهردوست