وصیت نامه و شکل قانونی آن

وصیت نامه و شکل قانونی آن

مرگ از حقوق مسلم هر انسانی که به روزی با آن مواجه می شود. اموال و دارایی فرد بعد از مرگ او بین ورثه تقسیم خواهد شد اما گاهی افراد، نگاهی انحصاری در برگزاری مراسم، تقسیم اموال و ایفای دیون خود دارند که با تنظیم وصیت نامه، آنها را اعلام می کنند. در این مقاله با وصیت نامه و انواع و آثار آن آشنا می شویم.

زمان لازم برای مطالعه این مطلب: 3 دقیقه 

وصیت نامه چیست؟

وصیت نامه سندی قانونی است که به موجب آن، وصیت کننده، تصمیم خود را در خصوص بخشی از اموال خود اعلام و یا فردی را برای تقسیم دارایی خود پس از مرگش، منصوب می کند. به طور کلی می توان گفت، وصیت نامه به منظور سامان بخشیدن به امور مالی و غیرمالی  تنظیم می شود. با اینکه برکسی پوشیده نیست که گریزی از مرگ وجود ندارد اما تنظیم وصیت نامه، برای اغلب انسانها، بی اهمیت جلوه می کند. البته از نظر قانونی، مشکلی به جود نمی آید چراکه اموال و تعهدات متوفی در صورت عدم وجود وصیت، منطبق بر مقررات قانونی، اجرا می‎شود. عموما افرادی که اعتقادات دینی قوی دارند یا به علمِ حقوق، تسلط دارند،  اقدام به تنظیم وصیت نامه می کنند. گاهی مشاهده شده است افرادی که بیم کشته شدن دارند یا مبتلا به بیماری لاعلاج، هستند نیز به تنظیم وصیت نامه، مبادرت می ورزند.

وصیت دارای سه رکن است که الفاظ حقوقی آن عبارتست از موصی، موصی له و موصی به. “موصی” فردی است که وصیت می کند. “موصی له” فردی که به نفع او وصیت شده و “موصی به” مال یا امور وصیت شده گفته می شود.

انواع وصیت

وصیت از لحاظ ماهوی به دو نوع عهدی و تملیکی تقسیم می شود.

مطالعه بیشتر:  با حقوق نیروی خدماتی روزانه آشنایی دارید؟

وصیت تملیکی در خصوص انتقال مالکیت است. مانند انتقال ملک بعد از فوت وصی

وصیت عهدی در خصوص منصوب کردن فرد یا افراد برای انجام اموری خاص به کار می‎رود.  برای مثال، وصی فردی را مسئول پرداخت دیون خود می کند.

وصیت از لحاظ شکلی، منطبق بر  قانون حسبی به سه دسته رسمی، خود نوشت یا سری تقسیم می شود. لازم به یادآوری است که وصیت نامه خود نوشت زمانی اعتبار دارد که تمام وصیت به خط موصی با تاریخ دقیق و امضاء تنظیم شده باشد . وصیت نامه رسمی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود و وصیت نامه سری در اداره ثبت محل اقامتگاه متوفی، به امانت سپرده می شود.

آیا تمام موارد وصیت نامه اجرا می شود ؟

تصور عمومی بر این است که وصیت نامه باید به طور کامل و دقیق اجرا شود. به همین دلیل، برخی افراد، وراث خود را به محرومیت از ارث از طریق تنظیم وصیت نامه، تهدید می کنند. باید در نظر داشت که شرع و قانون، میزانی را برای اجرایی شدن وصیت در نظر گرفته است. بدین معنا که منطبق بر قانون، هر فرد می تواند در خصوص یک سوم اموال خود، وصیت کند و فقط همین میزان اجرایی است. به عبارتی اگر وصیت، مازاد بر یک سوم اموال متوفی باشد، اجرای آن منوط به تنفیذ تمام ورثه است و در صورت رد یک نفر، اجرا نمی‎شود.

آیا وصیت نامه شفاهی معتبر است ؟

از مفاهیم مواد 284 به بعد قانون امور حسبی، می توان به این نتیجه رسید که وصیت نامه شفاهی نیز معتبر است مشروط بر اینکه، شرایط و وضعیت ویژه موصی، امکان تنظیم وصیت مکتوب را برای او، فراهم نکند. برای مثال، در مواقعی که وصی در شرایط جنگی، مسافرت های دریایی و شیوع بیماری های مسری باشد می تواند در حضور دو شاهد، وصیت نماید. بدین ترتیب، در صورت فوت موصی، شاهدان مذکور می باید به اداره ثبت محل زندگی متوفی برای رسمیت بخشیدن به وصیت و اجرایی شدن آن، مراجعه نمایند. نکته ای که باید بدان توجه کرد این است که وصیت نامه های شفاهی تا زمان رفع شرایط ویژه، اعتبار دارد و مهلتی یک ماه از تاریخ رفع شرایط برای تنظیم وصیت نامه به موصی، اعطا می شود در غیراینصورت وصیت نامه شفاهی، اعتبارش را از دست می دهد. بدیهی است اگر تمامی ورثه متوفی، به اجرای وصیت شفاهیِ موصی حتی در فرض رسمی نشدن، توافق داشته باشند، لزومی به رعایت تشریفات مقرر در قانون امور حسبی، نیست.

مطالعه بیشتر:  تدلیس در معاملات

نگارنده : مریم مهردوست