مهریه

مهریه مالی است که در هنگام بستن عقد نکاح به زن تعلق می گیرد. گرچه در باور عام مهریه به عنوان صداق یا هدیه ای مختص بستن پیمان زوجیت میان مسلمانان است، رد پای وجود مهریه در تاریخ باستان سایر اقوام از جمله یونانیان باستان و یهودیان باستان نیز مشاهده می شود. در هر حال مهریه یا صداق به معنای مالی است که با بستن پیمان ازدواج به زوجه تعلق گرفته، یا اعطای آن به زوجه به شکل یک دین بر عهده زوج ثابت می شود. در خصوص مهریه، اولین نکته ای که باید مد نظر قرار گیرد نوع ازدواج از لحاظ دائمی و موقت بودن آن است. در حالیکه وجود مهریه در عقد نکاح دائم اجباری نیست و پیوند نکاح بدون وجود مهریه از نظر قانونی صحیح است، در نکاح منقطع (متعه) نبود مهریه منجر به فساد و بطلان نکاح خواهد بود.

با ذکر این مطلب باید گفت که خود مهریه انواع مختلفی دارد و از دونظر قابل تقسیم بندی است :

الف ) مشخص بودن یا نبودن میزان مهریه : هرمالی که در دید عرفی قابلیت مالی داشته باشد و در عرف جامعه قابل خرید و فروش باشد می تواند به عنوان مهریه زوجه در نظر گرفته شود. چنانچه مهریه زوجه مال معین باشد (مثلا یک قطعه زمین یا تعداد مشخصی سکه) در عرف حقوقی و فقهی مهر المسمی نامیده می شود. این مال ممکن است با توافق میان زوجین  یا دادن اختیار از طرف آنها به شخص ثالثی تعیین شده باشد اما وجه تسمیه این نوع از مهر معلوم بودن میزان آن است.

در صورتی که در حین بستن علقه زوجیت میزان مهر میان زوجین تعیین نشود و صراحتا وجود مهر از سوی هر دو انکار نشود، دادگاه با توجه به وضعیت اقارب (بستگان) زوجه و میزان مهری که در پیوند نکاح برای آنها معین شده است، اقدام به تعیین مهرالمثل برای زوجه می کند. وجه تسمیه این نوع مهر با نظر به امثال (افراد دارای شرایط مشابه) زوجه تعیین خواهد شد. یکی دیگر از انواع مهریه که همانند مهرالمثل در ابتدا مشخص نیست و به وسیله دادگاه میزان آن مشخص می شود، مهر المتعه است و در صورتی به زوجه تعلق می گیرد که عقد میان زوجین نکاح دائم باشد، مهرالمسمی مشخص نشده باشد و صیغه طلاق قبل از نزدیکی میان زوجین جاری شود. در این نوع از مهر، مبنای محاسبه دادگاه وضعیت مالی زوج خواهد بود.

مطالعه بیشتر:  تفاوت مهریه عندالاستطاعه و عندالمطالبه در چیست؟

ب ) زمان پرداخت مهریه : از لحاظ فقهی و قانونی مهریه مالی است که عندالمطالبه باید به تصرف زوجه قرارداده شود، به این معنا که با درخواست زوجه مرد از نظر قانونی موظف است که مهریه زوجه را به وی پرداخت کند. با این وجود و بر مبنای اصل آزادی قراردادها و شروط آنها، می توان پرداخت مهریه را مشروط به استطاعت زوج کرد، به این ترتیب مهریه عندالاستطاعه به زوجه پرداخت خواهد شد (یعنی در زمانی که زوج دارای تمکن مالی باشد).

از لحاظ دیدگاه حقوقی، در خصوص الزام به پرداخت مهریه باید گفت که مهریه از دیون ممتاز است به این معنا که مرگ یا ورشکستگی زوج تاثیری در الزام به پرداخت آن نخواهد داشت و در صورت وقوع هرکدام از این دو حالت، مهریه زوجه از اموال متوفی یا ورشکسته مستثنی خواهد شد و تنها با اعلام رضایت کتبی زوجه از دریافت مهریه یا بخشش آن به زوج، الزام به پرداخت آن از میان می رود. از این جهت یکی از طرق الزام زوج به اجرای طلاق، مطالبه مهریه است. اگرچه با اصلاح قانون حمایت از خانواده، امکان محبوس شدن زوج در صورت عدم پرداخت مهریه منتفی شده و زوج حتی می تواند در خصوص مهریه دعوای اعسار (عدم تمکن مالی برای پرداخت دیون) را مطرح کند، در شرایط فعلی و با توجه به قوانین فعلی در خصوص طلاق زوجه، یکی از راههای جاری شدن صیغه طلاق از طریق بخشش مهر به زوج در ازای جاری شدن صیغه طلاق است.

با توجه به مطالب ذکر شده از نکات مهمی که در خصوص مهریه باید مورد توجه قرار گیرد انتخاب مال مورد مهر است. گرچه هرمالی می تواند مورد مهر قرار گیرد ولی باید توجه داشت که مهر المسمی باید مالیت داشته، قابل خرید و فروش و متعلق به زوج باشد. لذا در صورتی زوجین اقدام به تعیین انواع مهریه نا متعارف کنند در هنگام پرداخت و محاسبه آن دچار مشکل خواهند شد و در اغلب موارد مهر المسمی آنان فاقد مالیت تشخیص داده شده و دادگاه راسا” اقدام به تعیین مهرالمثل خواهد کرد.

مطالعه بیشتر:  حق خروج زن از کشور

در انتها باید گفت که انتخاب نوع مهریه و نحوه پرداخت، از آنجاییکه در سند عقد نامه ذکر می شود اهمیت به سزایی داشته و می تواند در روند بستن علقه زوجیت یا اجرای صیغه طلاق بسیار تاثیر گذار باشد.