حضانت
حضانت واژه ای عربی از مصدر حضن وبه معنای زیر پر و بال گرفتن است و در عرف حقوقی به معنای حق و تکلیفی است که قانون گذار در خصوص نگه داری فرزندان برای پدر و مادر قرار داده است. دعوای حضانت زمانی مطرح می شود که زوجین در صدد متارکه باشند و در خصوص اینکه نگه داری فرزند یا فرزندان مشترک با کدامیک از آنان باشد با یکدیگر در تعارض قرار می‌گیرند.
مطابق با قوانین فعلی ایران (قانون حمایت از خانواده مصوب سال 1391) حضانت اطفال تا هفت سالگی با مادر است، مگر اینکه زوجین به نحو دیگری توافق کنند، در این زمان پدر حق ندارد فرزندان را از مادر جدا کند، مگر اینکه با مراجعه به دادگاه بتواند عدم صلاحیت مادر را ثابت نماید (از دلایل اثبات عدم صلاحیت مادر، می توان به سو رفتار با فرزندان، اعتیاد به مواد مخدر و یا داشتن روابط نابهنجار است) در طی این هفت سال در صورتی که زوج از تمکین به قانون خودداری کند، زوجه می تواند با مراجعه به دادگاه و درخواست صدور دستورموقت، فرزندان را از زوج بگیرد. در صورتی که توافق قبلی میان زوجین مبنی بر بودن حضانت با زوج نباشد دادگاه بی درنگ با صدور دستور موقت حکم به ابقای حضانت مادر و استرداد فرزند می‌دهد.
بعد از رسیدن اطفال به هفت سالگی حضانت اطفال با کسی است که دادگاه وی را صالح تشخیص دهد و در زمان زوجین می توانند با طرح دعوای حضانت اقدام به اثبات حضانت خود با ارائه ادله مربوطه نمایند. دادگاه با بررسی دلائل طرفین و با در نظر گرفتن مصلحت طفل حکم حضانت را صادر می کند و در این بین عواملی چون سلامت جسمی، روحی، روانی و اخلاقی هرکدام از طرفین، نحوه تربیت و محیط تربیتی طفل و تمکن مالی هرکدام از زوجین به عنوان معیاری تعیین کننده در دعوای حضانت در نظر گرفته می‌شوند.
پس از بلوغ طفل (نه سال برای اطفال دختر و پانزده سال برای اطفال پسر) طفل با رعایت مصلحت می‌تواند تعیین کند که با کدامیک از والدین خود زندگی کند.
از موارد مربوط به دعوای حضانت طفل تعیین ساعات و روزهای مربوط به ملاقات برای آن والدی است که حق حضانت را ندارد، در این مورد و در صورت عدم توافق میان زوجین در خصوص ساعات و روزهای ملاقات، دادگاه با معین کردن ساعاتی در هفته یا معین کردن چند روز در هفته، اقدام به تعیین ساعات ملاقات برای پدر یا مادر می کند و بسته به شرایط فردی هریک از زوجین محل ملاقات را هم می تواند مشخص کند، در صورتی که والدی که حق حضانت را به عهده دارد، از ملاقات والد دیگر ممانعت به عمل آورد وی می تواند با مراجعه به دادگاه درخواست تمکین وی به حکم دادگاه را مطرح کند، هم چنین والدی که دارای حق حضانت طفل است نمی تواند طفل را بدون دلیل از محل و شهر مورد توافق خارج کند یا وی را به خارج کشور ببرد، مگر در صورت اعلام رضایت طرف دیگر.
در عین حال تحویل ندادن طفل به کسی که حضانت وی را به عده دارد جرم تلقی شده و منجر به حبس مرتکب خواهد شد.
دعوای سلب حضانت
دعوای سلب حضانت زمانی مطرح می شود که یکی از والدین علیه والدی که دارای حق حضانت است اقدام به طرح دعوا مبتنی بر عدم صلاحیت در نگه داری از طفل کند. از موارد طرح دعوای سلب حضانت طفل می توان به بدرفتاری با طفل ؛ شامل کتک زدن نامتعارف، اجبار کودک به تکدی گری یا فحشا و قاچاق، بدرفتاری و بی توجهی نسبت به کودک، اعتیاد به الکل و مواد مخدر، شهرت به فساد اخلاقی و فحشا و اعتیاد به قمار بازی و یا فوت والدی حضانت را دارد نام برد. هم چنین در صورتی که حضانت طفل با مادر باشد، با ازدواج مجدد وی پدر می تواند دعوای سلب صلاحیت مادر را مطرح کند.در دعوای سلب صلاحیت نیز همانند دعاوی دیگر بینه با مدعی است و فرد مدعی می تواند با درخواست کارشناسی، جلب شهود وسایر ادله ادعای خود را اثبات کند.