دعاوی رفع تصرف عدوانی چه دعاوی هستند و چه زمانی مطرح می شوند؟
دعاوی رفع تصرف عدوانی آن دسته از دعاوی هستند که خواهان (طرح کننده دعوی) با استناد به وجود سابقه تصرف خویش در ملک به طرفیت فردی مطرح می کند که با اقدامات عدوانی (غیرقانونی) خود ملک خواهان را تصرف کرده است و یا اینکه به واسطه اقدامات غیر قانونی خود مزاحم تصرفات و بهره مندی متصرف قانونی ملک شده و یا اینکه مزاحمت برای متصرف قانونی ملک ایجاد کرده است.
برای طرح دعاوی رفع تصرف عدوانی چه شرایطی لازم است ؟
سابقه تصرف خواهان
در خصوص این دعاوی خواهان باید ثابت کند که مال غیرمنقول سابقا” در تصرف وی بوده است.
لحوق اقدامات خوانده
اقدامات خوانده باید متاخر از اقدامات خواهان باشد در غیر اینصورت دعوای خواهان رد خواهد شد.
عدوانی بودن اقدامات خوانده
تصرف خوانده باید خلاف قانون باشد، در صورتی که اقدامات خوانده مبتنی بر وجود یک حق قانونی ویا قراردادی باشد امکان طرح دعاوی رفع تصرف عدوانی وجود ندارد.
معرفی هریک از دعاوی تصرف عدوانی
دعوای تصرف عدوانی
این دعوی در صورتی مطرح می شود که خوانده به صورت غیرقانونی اقدام به تصرف ملکی کرده است که یا مالکیت آن متعلق به خواهان است و یا منافع آن (در این صورت دعوی از جانب مستاجر ملک طرح می شود ) هم چنین ممکن است افرادی که ملک دیگری را به صورت امانت در دست دارند (مانند قیم و امین ) این دعاوی را طرح کنند ویا اینکه دعوای رفع تصرف عدوانی به طرفیت کسانی طرح شود که پس از اتمام مدت تصرف قانونی ملک را به مالک قانونی آن باز پس نداده اند .
دعوای ممانعت
این دعوی در صورتی طرح می شود که خوانده خود اقدام به تصرف ملک نکرده است ولی در عین حال از تصرف ملک توسط خواهان نیز جلوگیری می کند یکی از بارزترین نمونه های ممانعت از تصرف در ملک زمانی است که فرد با انجام اقداماتی در ملک خود مانع تصرف دیگران در ملک خودشان می شود ، مانند دیوارکشی غیرقانونی و انجام تغییراتی در واحدهای آپارتمانی که مانع تصرف سایر همسایگان شود.
دعوای مزاحمت
این دعوی در صورتی مطرح می شود که خوانده نه اقدام به تصرف ملک کرده است و نه از تصرف خواهان ممانعت کرده است بلکه تنها با اقدامات خود موجب مزاحمت در تصرف خواهان را فراهم کرده است. یکی از بارزترین نمونه های مزاحمت زمانی است که فردی با ریختن زباله و یا نخاله های ساختمانی مزاحم متصرفان قانونی ملک شود.
در هنگام طرح دعاوی رفع تصرف عدوانی به این نکات توجه کنید:
-
دعاوی رفع تصرف عدوانی بدون ارائه سند مالکیت نیز قابل طرح است ؛ توضیح آنکه امین و مستاجر نیز می توانند این دعاوی را طرح کنند ، و البته در صورتی که طرح دعوای رفع تصرف همراه با دعوای مالکیت باشد تا زمان تعیین تکلیف در خصوص دعوای مالکیت به دعوای رفع تصرف رسیدگی نخواهد شد.
- دعاوی رفع تصرف دارای چند امتیاز ویژه هستند:
- این دعاوی با پرداخت هزینه معادل دعاوی غیرمالی قابل رسیدگی هستند(علی رغم اینکه موضوع آنها مال غیرمنقول است .)
- حکم رفع تصرف عدوانی پس از صدور در مرحله بدوی نیز قابل اجرا است؛ توضیح آنکه بر خلاف سایر دعاوی نیازی به گذشت مهلت تجدید نظر خواهی ویا رسیدگی به حکم بودی در مرحله تجدید نظر خواهی نیست و احکام مربوط به دعوای رفع تصرف عدوانی قبل از قطعیت نیز اجرا می شوند.
- دستور موقت مربوط به خود را دارند و اجرای دستور موقت این دعاوی نیازی به تایید سای مقامات قضایی ندارد به این معنا که بدون طی مراحل قانونی مربوط به صدور دستور موقت می توان از ادامه اقدامات متصرف غیر قانونی جلوگیری کرد.
آیا در مواجه با تصرفات غیر قانونی اشخاص می توان از دیگر روش های قانونی استفاده کرد؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که بله در مواجه با اقدامات غیر قانونی اشخاص نسبت به ملک خود طرح دو نوع دعوای دیگر نیز ممکن است:
دعوای خلع ید و تخلیه ید
تمایز میان این دعاوی و دعاوی رفع تصرف عدوانی این است که در دعوای خلع ید خواهان با داشتن سند مالکیت بلامنازع برای رفع ید غصبی خواهان اقدام می کند در حالیکه طرح دعوای رفع تصرف با داشتن سمت (امانت)، سند اجاره و یا اثبات سابقه تصرف قانونی خواهان نیز قابل طرح است و نیازی به وجود سند مالکیت ندارد دعوای دیگر در رابطه با رفع ید عدوانی خوانده، دعوای تخلیه است و در صورتی طرح می شود که میان خوانده و خواهان قرارداد اجاره بوده و خوانده پس از اتمام مدت اجاره حاضر به تخلیه ملک نشده باشد.
در صورت اصرار خوانده به ادامه تصرف عدوانی این دعوی جنبه کیفری نیز پیدا می کند و قابل پیگیری درمحاکم کیفری نیز خواهد بود.