مفهوم عسر و حرج در طلاق
فهرست مطالب
مقدمه
عسر و حرج در طلاق یکی از مفاهیم حقوقی در نظام حقوقی ایران است که به موجب آن، زوجه در شرایطی خاص می‌تواند از دادگاه درخواست طلاق کند. شرایط شامل موقعیت‌هایی است که زندگی زناشویی برای زوجه به علت وجود مشکلات و سختی‌های شدید غیرقابل تحمل شده و ادامه آن برای وی عسر و حرج به همراه دارد. در ادامه مقاله به بررسی مفهوم عسروحرج در طلاق، شرایط و موارد قانونی آن پرداخته‌ایم.
مفهوم عسر و حرج در طلاق:
مطابق ماده 1130 قانون مدنی، عسر و حرج اصطلاحی فقهی و حقوقی است که به معنای سختی و مشقت غیر قابل تحمل در زندگی مشترک برای زوجه تعریف شده است. طلاق به علت عسر و حرج، یکی از انواع طلاق بدون رجوع بوده که به درخواست زوجه، صورت می‌گیرد. مهم‌ترین شرط طلاق در عسر و حرج، وجود حداقل یکی از مصادیق عسر و حرج و اثبات آن به محکمه می‌باشد. عدم امنیت مالی، جانی، شرافتی و هر موردی که ادامه زندگی زناشویی را برای زوجه، با مشقت و سختی همراه سازد، از مصادیق عسر و حرج خواهد بود. در شرایطی که زوجه در زندگی مشترک خود به علت رفتار و وضعیت مرد با مشکلات جدی مواجه می‌شود، دادگاه می‌تواند پس از بررسی‌های لازم، به درخواست طلاق زوجه به دلیل عسر و حرج رأی دهد.
شرایط اثبات عسر و حرج:
برای اثبات عسر و حرج، زوجه باید شواهد و مستنداتی ارائه دهد که نشان‌دهنده وجود مشکلات شدید و غیرقابل تحمل در زندگی زناشویی باشد. از جمله شرایطی که می‌تواند به عنوان عسر و حرج در نظر گرفته شود عبارتند از:
1.سوء رفتار و خشونت زوج: رفتارهایی مانند ضرب و شتم، توهین و تهدید زوجه که موجب سلب امنیت و آسایش وی شود.
2.ترک زندگی مشترک: اگر زوج به مدت شش ماه متوالی یا 9 ماه متناوب بدون عذر موجه، منزل مشترک را ترک نموده و از انجام وظایف زناشویی خود سر باز زده باشد، زوجه می‌تواند به دلیل ترک زندگی مشترک از دادگاه، درخواست طلاق کند.
3.اعتیاد زوج: یکی دیگر از مصادیق عسروحرج زوجه، اعتیاد به مواد مخدر یا الکل از سوی زوج می‌باشد به نحوی که زمینه‌ساز مشکلات خانوادگی جدی گردد.
4.بیماری زوج: ابتلای زوج به بیماری‌های صعب العلاج روانی، ساری یا هر عارضه صعب العلاج دیگری که زندگی مشترک را غیر ممکن و مختل کند.
5.حبس زوج: محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر از آن که سبب عسر و حرج زوجه شود.
عدم تأمین مالی و نفقه: در صورتی که زوج به وظایف مالی خود نسبت به زوجه عمل نکند و همسر خود را در شرایط دشوار مالی قرار دهد.
فرایند طلاق به علت عسروحرج:
نمی‌توان زمان معینی را برای پروسه طلاق ذکر کرد، زیرا امر مذکور، کاملا به زمان رسیدگی در دادگاه، شعبه رسیدگی کننده، جلسات مشاوره و این موضوع بستگی دارد که آیا زوجه، توان اثبات ادعای خود مبنی بر وجود مصادیق عسر و حرج مورد ادعا را دارد یا خیر. در صورتی که ادله اثبات زوجه کامل باشد، پیش بینی می‌شود طلاق عسر و حرج، در مرحله بدوی، به طور تقریبی 8 ماه تا 1 سال طول بکشد.
مدارک اثبات عسروحرج:
همانطور که بیان شد اثبات عسروحرج به عهده زوجه است، برای اثبات موضوع فوق زوجه می‌تواند ادله و مدارک مربوطه را ارائه دهد. برخی از این ادله عبارتند از:
شهادت شهود: شهادت شهودی که از نزدیک شاهد نحوه رفتار زوج و وضعیت زندگی مشترک بوده‌اند، می‌تواند در اثبات عسر و حرج موثر باشد.
نظریه پزشکی قانونی: در مواردی که سوء رفتار جسمی یا روانی زوج مطرح باشد، زوجه می‌تواند برای اثبات ادعای خود، از نظریه پزشکی قانونی استفاده کند.
گزارش مددکار اجتماعی: مددکاران اجتماعی با بررسی شرایط زندگی مشترک و مصاحبه با زوجین، می‌توانند گزارشی از وضعیت زندگی و علل عسر و حرج زوجه ارائه دهند.
فیلم، عکس و پیام‌های ضبط شده: در صورتی که زوجه از رفتار زوج فیلم، عکس یا پیام‌های ضبط شده‌ای داشته باشد، می‌تواند از آن‌ها به عنوان مدرک در دادگاه استفاده کند.
سایر مدارک : هرگونه ادله دیگری که نمایانگر آن باشد ادامه زندگی مشترک برای زوجه دشوار و غیرقابل تحمل است، می‌تواند در اثبات عسر و حرج موثر واقع شود. نکته حائز اهمیت آن است که برای پیگیری مراحل طلاق عسر و حرج، می‌توانید از یک وکیل طلاق متخصص در امور خانواده کمک بگیرید.
تکلیف مهریه در طلاق به علت عسروحرج:
در پرونده های طلاق لزوما باید وضعیت مهریه در دادنامه طلاق مشخص شود. هرگاه علت طلاق عسروحرج زوجه باشد، در واقع دادگاه با تشخیص محق بودن زوجه، زوج را اجبار به طلاق نموده و زن باید قسمتی یا تمام مهریه را بذل کند و نکته مهم اینجاست که قبول مقدار بذل با دادگاه بوده و این بر خلاف طلاق از طرف زوجه با اثبات شروط ضمن عقد است که قبول بذل با زوجه است. همچنین ادله عسر و حرج باید بسیار قوی باشد که دادگاه حکم به طلاق توام با مهریه صادر کند، بدیهی است که با بخشش مهریه راه برای طلاق و قبول قاضی هموارتر است.
رویه دادگاه‌ها در مورد عسر و حرج:
دادگاه‌ها معمولاً با بررسی مستندات و شواهد ارائه شده، اقدام به بررسی وضعیت زندگی مشترک و شدت مشکلات می‌کنند. چنانچه دادگاه به نتیجه برسد که شرایط زندگی برای زن غیرقابل تحمل است، حکم طلاق به علت عسر و حرج صادر می‌شود. باید توجه داشت در صورتی که دادگاه وجود عسر و حرج را احراز نکند، زوجه نمی‌تواند به صرف ادعای مشکلات، درخواست طلاق دهد.
نتیجه‌گیری
عسر و حرج در طلاق به عنوان راهکاری قانونی برای حمایت از حقوق زنان در شرایط دشوار زندگی زناشویی در نظر گرفته شده است. مفهوم عسر و حرج در طلاق ، به زنانی که به دلایلی مانند سوءرفتار همسر، ترک زندگی مشترک، اعتیاد، یا عدم تامین مالی در شرایط سخت قرار دارند، این امکان را می‌دهد که با ارائه شواهد لازم، از دادگاه درخواست طلاق کنند. به منظور اثبات عسروحرج و برای استفاده از این حق، نیاز به ارائه شواهد و اثبات شرایط دشوار زندگی وجود دارد و دادگاه بر اساس بررسی دقیق شرایط، حکم نهایی را صادر می‌کند.