مجله حقوقی اندیشه

زمان لازم برای مطالعه این مطلب : 3 دقیقه

بررسی حقوق مالکیت فکری در فضای مجازی

حقوق مادی و معنوی دارنده اموال فکری، به واسطه انتشار اثر در فضای مجازی با تکثیر ، عرضه یا نمایش غیرمجاز در فضای سایبری در معرض تضیع قرار می گیرد. فضای سایبری به فضای ساختگی متخصصان برپایه اینترنت گفته می‎شود. به عبارتی می توان گفت اینترنت دروازه ورود به فضای سایبری است و عموما نقضِ حقوق پدیدآورنده اثر، طی مراحل زیر اتفاق می‎افتد :

– اثر مذکور کپی برداری – نسخه برداری می شود.

– اثر مذکور به عموم – مخاطبین فضای سایبری، عرضه می‎شود.

– کپی برداری – نسخه برداری از طریق انتشار اثر در شبکه های مجازی، اتفاق می‎افتد.

با بررسی و مطالعات بین المللی، به نظر می رسد اکثرا نقض حقوق مذکور در حوزه ادبی- هنری و حقوق مرتبط، علائم تجاری و اسامی و نام های دامنه بوده است.

در برخی مواقع، نقض حقوق مذکور در سطح بین المللی با مشکلاتی مواجه می شود. برای مثال فردی ساکن کشور انگلستان بدون کسب اجازه از شرکت فرانسوی  دارنده اثر، حق مولف ( کپی رایت) آن را در کشور ایتالیا نقض کند. مساله اصلی در اینگونه دعاوی، تعیین دادگاه صالح و قانون حاکم است.

انواع نقض حق مولف

نقض مصادیق مختلفی دارد اما در حالت کلی به دو دسته زیر تقسیم می‎شود :

نقض اولیه : این نوع نقض به نقض ابتدایی نیز شهرت دارد و در موضوعاتی تعریف شده که باعث تضیع مستقیم حقوق دارنده، می‎شود. برای مثال می توان به حق تکثیر، ارائه و عرضه عمومی اثر و اجرای آن از طریق رسانه یا شبکه های مجازی، اشاره کرد. در اینگونه نقض ها، مسئولیت ناقض به صورت مطلق و صرف وقوع خسارت، مثبت تقصیر خوانده است و متهم به نقض نمی تواند با اثبات عدم تقصیر از مسئولیت خود فرار کند.

نقض ثانویه : این نوع نقض به شکلی غیرمستقیم حقوق دارنده اثر را نقض کرده و شامل اعمالی است که زمینه نقض حقوق مولف را فراهم می کند. عنصر مشترک نقض اولیه و ثانویه، وجود علم و آگاهی ناقض است هرچند این آگاهی در نقض اولیه به صورت مطلق مفروض شده و در نقض ثانویه از قرائن و شواهد، استنباط می‎شود.

ویژگی های مشکل ساز اینترنت در حق مولف

– قابلیت توزیع و بازآفرینی با سرعت بالا در این فضا امکان توقف فوری اعمال مجرمانه را با مشکلاتی مواجه می کند.

– ازآنجاکه پرداخت آبونمان ماهیانه برای کاربران در استفاده و بهره مندی از اینترنت وجود دارد، این نوع دسترسی سریع و ارزان قیمت، تمایل به بهاپردازی کاربران و پرداخت مبلغی خاص در ازای دریافت آثار پدیدآورنده را با مشکلاتی مواجه می کند و عموما کاربران تمایلی به پرداخت هزینه آثار ندارند.

– امکان فعالیت بی نام کاربران در فضای سایبری وجود دارد و همین فعالیت های بی نامی امکان ردیابی مجرم را با مشکلاتی مواجه می کند.

گردآورنده  : مریم مهردوست