بررسی حقوق مالی زن پس از فوت شوهر
گاهی برای عموم تصور ایجاد می شود که حقوق مالی زن بعد از مرگ همسرش از بین می رود و به دیگر قابل مطالبه نخواهد بود، اما این تصور صحیح نیست. حقوق زن بعد از فوت شوهر نیز همچنان ،به قوت خود باقی می ماند. در ادامه این مطلب قصد داریم به شرح این حقوق از جمله مهریه ، نفقه، اجرت المثل ، جهیزیه، سهم الارث زن از اموال منقول و غیرمنقول و….بپردازیم.
مدت زمان لازم برای مطالعه این مطلب: 4 دقیقه
مستمری همسر متوفی
اگر شخص فوت شده حقوق و مزایایی داشته یعنی بازنشسته یا دارای حق بیمه باشد ، بازماندگان او نیز حقوق مستمری متوفی را به ارث خواهند برد . همسر متوفی نیز مانند سایر بازماندگان مستحق دریافت مستمری متوفی ، باید دارای شرایطی بدین شرح باشد:
مطابق ماده 81قانون تامین اجتماعی که به موجب ماده 48 قانون حمایت خانواده اصلاح گردید، زن باید همسر دائم متوفی باشد. به طور خلاصه ، سهم همسر بیمه شده متوفی به استناد بند 1 ماده 83 قانون تامین اجتماعی 50 درصد از مستمری استحقاقی بیمه شده متوفی است. چند همسری زوج نیز مانع تعلق مستمری خود به همسرانش نبوده و مستمری بین زنان دائم متوفی تقسیم خواهد شد.
مهریه زن بعد از فوت همسر
ممکن است تصور کنید حق مهریه بعد از فوت شوهر از بین می رود. چون متوفی قادر به پرداخت مهریه همسر خود نیست ، زن نیز حق مطالبه مهریه را ندارد. درحالی که چنین تصوری صحیح نیست. مهریه زن بعد ازفوت شوهرش ازترکه یا ارثیه به جای مانده از وی قابل مطالبه و پرداخت است و زن برای مطالبه مهریه بعد از فوت شوهر، باید به طرفیت ورثه مرد ،دادخواست مطالبه مهریه بدهد. تا میزانی که ترکه مرد کفاف بدهد می تواند مهریه خود را از آن مطالبه کند. گفتنی است که امکان مطالبه همزمان مهریه و سهم الارث نیز امکان پذیر است.
سهم الارث زن بعد از فوت همسر
سهم الارث زن بعد از فوت شوهر، اختصاص به ازدواج دائم دارد . مطالبه سهم الارث زن بعد از فوت شوهر از طریق ارائه دادخواست ممکن می شود. لازم به ذکراست طبق قانون مدنی، سهم الارث زن بعد از فوت شوهر که فرزندی ندارد، بیشتر خواهد بود. بدین شرح که اگر مردی فرزندی داشته باشد و فوت کند، همسر او حق مطالبه سهم الارث به میزان یک هشتم از اموال منقول و قیمت اموال غیرمنقول را خواهد داشت ولی درصورتی که متوفی، فرزندی نداشته باشد سهم الارث زوجه به میزان یک چهارم از اموال منقول وقیمت اموال غیرمنقول شوهر است. اگر مردی فوت کند و دارای دو یا چند همسر دائمی باشد، سهم الارث همسران، به طور مساوی میان آنها تقسیم می شود.
نفقه و عده زن بعد از فوت همسر
عده در واقع مدت معینی است که زن پس از جدایی از شوهر یا وفات او به لحاظ شرعی نمی تواند ازدواج کند. در صورتی که مرد فوت کند زن در مدت عده وفات شوهرش که چهارماه و ده روز است، حق دریافت نفقه خواهد داشت. بنابراین اگر متوفی اموال و دارایی هایی داشته باشد ، از محل آنها نفقه زن قابل پرداخت است و در غیر این صورت اشخاصی که وظیفه پرداخت نفقه را دارند به طور مثال (خانواده شخص فوت شده)، باید نفقه همسر او را در مدت عده وفات پرداخت کنند. نحوه مطالبه نفقه بعد از فوت همسر براساس رویه دادگاه آن است که باید دادخواستی تحت عنوان (دادخواست مطالبه نفقه بعد از فوت شوهر) از سوی همسر متوفی تنظیم گردد. مرجع صالح رسیدگی به دادخواست مطالبه نفقه زن بعد از فوت شوهر، دادگاه خانواده است. این دادخواست را می توان به طرفیت وراث شوهر نیز اقامه نمود. همچنین درایام عده وفات شوهر، مخارج زندگی زن از اموال اقاربی که پرداخت نفقه به عهده آنان است، تامین میشود. بنابراین همسر متوفی می تواند علاوه بر مطالبه سهم الارث خود از شوهر، نفقه زمان عده وفات همسرش و همچنین نفقه گذشته اش را در صورت تمکین از شوهر دریافت کند.
جهیزیه زن در فرض فوت همسر
طبق عرف مرسوم در برخی مناطق کشور، خانم ها هنگام ازدواج وسایلی را همراه خود به منزل می آورند که جزء اموال وجهزیه زن بوده و در واقع مالکیت آنها با خود اوست. مالکیت جهزیه به زن تعلق دارد و براساس قانون استرداد جهزیه، زن هرزمان که مایل باشد می تواند نسبت به استردادجهزیه خود یا حتی فروش آن اقدام نماید.
درخصوص استرداد جهزیه زن بعد از فوت شوهر، زن باید دادخواست استرداد جهیزیه ارائه کرده و مالکیت خود بر جهیزیه را اثبات کند. اگر ورثه شوهر ادعا کنند که اموال شوهر، جزء جهزیه و متعلق به زن نبوده و آن وسایل توسط شوهر خریداری شده است، در چنین شرایطی همسر متوفی باید با در دست داشتن سیاهه جهزیه(صورت برداری از اموال جهزیه) ادعای خود را ثابت و اقدام به استرداد آن کند.
اجرت المثل زن بعد از فوت همسر
زن و شوهر در مقابل یکدیگر وظایف قانونی دارند اما یکسری از کارها وظیفه شرعی و قانونی زن نیست. در این خصوص زن می تواند از همسر خود دستمزد این امور را مطالبه کند و اگر توافقی میان آن ها در خصوص مبلغ نباشد ، زن می تواند با ارائه دادخواست، تقاضای مطالبه اجرت المثل با جلب نظر کارشناس نماید. آشپزی ، نگهداری از فرزندان و… از جمله کارهایی هستند که زن در صورت تمایل می تواند درخواست مطالبه اجرت المثل آن هارا دهد. لازم به ذکر است فوت یا حیات شوهر درخصوص مطالبه اجرت المثل از سوی زن تاثیرگذار نبوده و زن می تواند همچون نفقه ، مهریه یا سهم الارث خود، نسبت به مطالبه اجرت المثل ایام زندگی مشترک بعد از مرگ همسر نیز اقدام نماید.
حضانت فرزندان بعد از فوت شوهر و ازدواج مجدد زن
حضانت و نگهداری فرزندان بر عهده پدرومادر آنهاست ونمی توان بی دلیل این حق را از آنان سلب نمود. بعد از فوت پدر، این حق با مادر است و درصورتی که مادر از نظر قانونی، مشکل روانی و اخلاقی نداشته باشد قیم یا هر شخص دیگری بعد از فوت پدر ، نمی تواند حضانت را از مادر بگیرد. با استناد به ماده 1171 قانون مدنی ، در صورت فوت یکی از ابوین ،حضانت طفل با دیگری که در قید حیات است، خواهد بود. هرچند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد. رویه و عرف دادگاه ها در خصوص سلب حضانت از مادر وازدواج مجدد او، مشروط به زنده بودن پدر تعریف شده و در فرض فوت پدر، مادر در حضانت فرزندان اولویت دارد. گفتنی است در طلاق زوجین ، اگر مادر حضانت طفل را برعهده داشته باشد و ازدواج کند، پدر(همسرزوجه) می تواند از دادگاه درخواست سلب حضانت از مادر را مطرح نماید و عموما مورد قبول دادگاه نیز خواهد بود زیرا ازدواج مجدد مادر، از موارد سلب حضانت او محسوب خواهد شد.
گردآورنده : نگین ارزانی