حقوق مالکیت فکری
حقوق مالکیت فکری در بدو امر به دو دسته ی عمده تقسیم می شود
- حقوق مالکیت ادبی و هنری
- حقوق مالکیت صنعتی
این دو دسته ی عمده خود دارای زیرمجموعه هایی است بدین ترتیب:
حقوق مالکیت ادبی و هنری
مبتنی بر قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان مصوب سال ۱۳۴۸،در دوازده بند ذکر شده در ماده ی دوی خود انواع اثار مورد حمایت خود را بیان میدارد.این دوازده بند بدین قرار است:
- کتاب، رساله، جزوه، نمایشنامه و هر نوشته دیگر علمی و فنی و ادبی و هنری.
- شعر، ترانه، سرود و تصنیف که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
- اثر سمعی و بصری به منظور اجرا در صحنه های نمایش یا پرده سینما یا پخش از رادیو یا تلویزیون که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
- اثر موسیقی که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
- نقاشی و تصویر و طرح و نقش و نقشه جغرافیایی ابتکاری و نوشته ها و خط های تزئینی و هر گونه اثر تزئینی و اثر تجسمی که به هرطریق و روش به صورت ساده یا ترکیبی به وجود آمده باشد.
- هر گونه پیکره (مجسمه).
- اثر معماری از قبیل طرح و نقشه ساختمان.
- اثر عکاسی که با روش ابتکاری و ابداع پدید آمده باشد.
- اثر ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی و نقشه قالی و گلیم.
- اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه (فولکلور) یا میراث فرهنگی و هنر ملی پدید آمده باشد.
- اثر فنی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشد
- هر گونه اثر مبتکرانه دیگر که از ترکیب چند اثر از اثرهای نامبرده در این فصل پدید آمده باشد.
در سیستم حقوقی ایران در خصوص آثار ادبی و هنری صرف خلق اثر آن اثر را تحت حمایت قانون قرار می دهد. در اینگونه آثار ثبت دارای ویژگی اثباتی است و نه ثبوتی؛بدین معنا که ثبت آن به نام خالق، اثبات کننده ی مالکیت اوست و هرکس مدعی خلاف آن باشد مکلف به ارائه ی ادله است، بنابراین بار اثبات به عهده ی مدعی مالکیت است.
لذا باید توجه داشت که عدم ثبت بار اثبات ادعا را بر عهده ی مدعی مالکیت آن یعنی خالق اثر مینهد فلذا توصیه آن است که با ثبت اثر، در صورت بروز هرگونه دعوای مالکیت فکری،بار اثبات به ادعا کننده یعنی همان خواهان دعوای دادرسی منتقل گردد که منافع مالک یا خالق اثر را به نحو بهتری تأمین می کند.
حقوق مالکیت صنعتی
برگرفته از قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری ایران مصوب ۱۳۸۶ آن چیزی را می توان اختراع نامید که دارای سه ویژگی اساسی باشد:
- نوآورانه باشد
- دارای گام ابتکاری باشد
- کاربرد صنعتی داشته باشد.
وجود هرسه ی این شروط الزامی است و نبود هریک،آن فرآورده یا فرآیند را از شمول حمایت قانونی خارج می کند.
برای شروع حمایت قانونی از اختراع، ثبت آن الزامیست؛ در این خصوص ثبت نه تنها ویژگی اثباتی دارد بلکه دارای ویژگی ثبوتی نیز هست.بدان معنی که هم شمول حمایت و هم اثبات حق نیازمند ثبت آن در اداره ثبت اختراعات است.
در هر دو گروه فوق هرگونه نقض حقوق شناخته شده از سوی قانون از طریق مراجع قضایی امکانپذیز است.