گواهی مبداء
گواهی مبداء سند مشخص کننده مبداء کالا است که در آن منبع موثق یا شخصی که اختیار صدور آن را دارد، ارتباط کالای موضوع گواهی مبداء را به کشورهای خاص تصدیق می کند.
کشور مبداء بر طبق ضوابطی که به منظور اجرای تعرفه گمرکی از لحاظ شرایط کلی یا هر اقدام دیگری که برای مبادله کالا وضع می کنند، کشوری است که کالا در آنجا تولید، ساخته یا پردازش شده باشد.
هر گاه خریدار در مورد «کشور مبداء» و کیفیت و مشخصات کالا بخواهد اطمینان حاصل کند، ترجیحاً به گواهی مبداء که توسط اشخاص ذی صلاح صادر و می شود، بیش از هر چیزی بها می دهد.
همچنین مقامات کشور مقصد نظیر بانک ها، گمرک و غیره هر کدام می توانند در رابطه با مبداء خاص مورد نظر، ارائه گواهی مبداء را خواستار شوند.
مراجع صادر کننده گواهی مبداء
مراجع صادر کننده گواهی مبداء در سرزمین اصلی اتاق های بازرگانی صنایع و معادن هستند و در مناطق آزاد، سازمان منطقه آزاد اقدام به صدور گواهی مبداء می کند.
در مواد مختلف قانون گمرک، به این موضوع پرداخته و چنین می نویسد:
ماده ۱۷ ـ کشور مبدأ کالا کشوری است که کالا در آن تولید یا ساخته و به منظور اعمال اهداف تعرفه ای گمرکی، محدودیتهای مقداری یا هر اقدام دیگر مرتبط با امر تجارت در آن، به کار گرفته می شـود. قواعد مبدأ براساس ضوابط سازمان تجارت جهانی و مورد تأیید شورای همکاری گمرکی در آیین نامه اجرائی این قانون تعیین می گردد.
تبصره ـ مرجع صدور گواهی مبدأ در ایران اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران است.
ذکر این نکته لازم است که اتاق بازرگانی برای صدور گواهی مبدا به هیچ وجه کالا را مورد معاینه قرار نمی دهد و هرگز کالایی را که گواهی مبدا آن را صادر می کند مشاهده ننموده، یا تقاضای بازدید از آن را ندارد. با این توصیف باید گفت عملا گمرک هر کشور است که این گواهی را شکل می دهد، زیرا مبنا بر همین صدور فرم گواهی مبدا پروانه های صادراتی است.
اما آئین نامه اجرایی گمرک ایران به طور مفصل تر به تعیین کشور مبدا پرداخته است. ماده ۲۴ تا ۳۷ به این موضوع پرداخته است :
قواعد مبدأ و گواهی اسنادی مبدأ و کنترل آن
کشور مبداء کدام کشور محسوب می شود؟
کالایی که تماماً در یک کشور تولید شده، همان کشور را باید مبدأ آن کالا محسوب نمود. فقط موارد زیر به عنوان کالایی که تماماً در یک کشور تولید شده، در نظر گرفته خواهد شد:
- الف ـ محصولات معدنی که از خاک، آبهای سرزمینی یا از بستر دریای همان کشور استخراج می شوند.
- ب ـ محصولات نباتی که در همان کشور برداشت می شوند.
- پ ـ حیوانات زنده ای که در همان کشور به دنیا آمده و در همانجا پرورش داده می شوند.
- ت ـ محصولاتی که از حیوانات زنده در همان کشور به دست می آیند.
- ث ـ محصولاتی که از صیادی یا ماهیگیری در همان کشور به دست می آیند.
- ج ـ محصولاتی که از صیادی در دریا یا سایر محصولاتی که از دریا به وسیله کشتی های همان کشور به دست می آیند.
- چ ـ محصولات که از کارخانه های مستقر بر روی عرشه کشتی های همان کشور منحصراً از محصولات بند (ج) به دست می آید.
- ح ـ محصولاتی که از دریا یا اعماق آن در خارج از آبهای سرزمینی همان کشور استخراج می شود، به شرط اینکه همان کشور حق انحصاری در آن آبها یا اعماق آن را داشته باشد.
- خ ـ قراضه و ضایعات حاصل از عملیات ساخت یا پردازش و اشیای مستعمل که در همان کشور جمع آوری شده و فقط مناسب برای بازیافت مواد خام باشند.
- د ـ کالاهایی که در همان کشور منحصراً از محصولات اشاره شده در بندهای (الف) تا (خ) تولید شوند.
تولید یک کالا در چند کشور:
وقتی دو یا چند کشور در تولید کالا دخالت دارند (یعنی کالایی که تماماً در یک کشور تولید نشده)، مبدأ آن کالا براساس ضابطه تغییر اساسی تعیین خواهد شد.
ضابطه تغییر اساسی ضابطه ای است که براساس آن کشور مبدأ کالا تعیین می شود، کشوری که در آن آخرین عملیات اساسی پردازش یا ساخت انجام شده، به نحوی که این عملیات اساسی موجب پیدایش صفت و خاصیت اصلی کالای نهایی می گردد.
در اجرای آیین نامه یا توافقات بین المللی، وقتی که ضابطه تغییر اساسی بر مبنای شرط درصدی از ارزش تعیین می شود، ارزش ها باید طبق موازین زیر منظور گردد:
- الف ـ برای مواد وارداتی، ارزشی که براساس آن به هنگام ورود حقوق ورودی وصول می شود و چنانچه این مواد مبدأ مشخصی نداشته باشند، براساس اولین قیمت قابل اثبات پرداخت شده در قلمرو گمرکی کشوری که آن مواد ساخته شده است.
- ب ـ برای کالاهای تولید شده در داخل، براساس قیمت صادراتی آن کالا.
عملیاتی که نقشی در پیدایش صفت یا خاصیت اصلی کالاها ندارند یا نقش اندکی دارند و به خصوص عملیاتی که محدود به یک یا چند از موارد زیر باشد، به عنوان عملیات اساسی پردازش یا ساخت تلقی نخواهند شد:
- الف ـ عملیاتی که برای حفظ کالا در جریان حمل یا انبار کردن لازم است.
- ب ـ عملیاتی که در بهبود بسته بندی یا کیفیت ارایه به بازار کالا یا عملیاتی که برای آماده کردن کالا برای ارسال از قبیل بسته بندی مجدد و درجه بندی دخالت دارند.
- پ ـ سرهم کردن ساده اجزای محصولات به منظور تشکیل یک محصول کامل.
- ت ـ از هم جداسازی مجموعه ها.
- ث ـ مخلوط کردن کالاهای دارای مبدأهای مختلف، به شرط اینکه صفت اصلی محصول به دست آمده از اختلاط، اساساً مغایر با مشخصات کالاهایی که با یکدیگر مخلوط شده اند، نباشد.
- ج ـ ذبح حیوانات.
در مواقعی که کالایی با مبدأ کشور معینی از طریق کشور ثالثی صادر می شود، گواهی مبدأ صادره توسط مقامات صالح کشور ثالث براساس گواهی کشور مبدأ قابل قبول می باشد.