مدت زمان لازم برای مطالعه این مطلب : 3 دقیقه

آیا حق دسترسی به اطلاعات و حق مولف در تضاد با یکدگیرند؟

مبانی مالکیت فکری و حق مولف

مبانی فکری بر پایه حمایت از پدیدآورنده و حمایت از منافع عمومی ( مصرف کننده) بنا شده و در همین راستا، حقوقی انحصاری به دارندگان اموال فکری، در صورت احراز شرایطی خاص اعطا می کند. این حقوق در حق مولف عبارتست از حق انتشار، تکثیر، توزیع و … که قابلیت واگذاری نیز دارد . حقوق اعطایی موقتی بوده و امکان تجاری سازی کالای تولیدی را برای پدیدآورنده ممکن می کند. این موضوع در اغلب موارد کسب و کاری ایجاد می کند که عموم جامعه نیز از منافع کارآفرینی و تولیدات آن، بهره مند می شوند. بدین ترتیب حقوق انحصاری، متضمن اصالت کالای تولیدی بوده چراکه معرف همان پدیدآورنده بوده و در ارتقای سطح کیفی کالاهای موجود در بازار، موثر است.

پدیدآورنده دارای حقوق مادی و معنوی است. عموما حقوق مادی، محدودیت سرزمینی داشته و موقتی اما حقوق معنوی، فراسرزمینی است و محدود به زمان نیست.

آیا حق انحصاری، محدود کننده است ؟

برخی معتقد هستند که اعطای حقوق انحصاری به پدیدآورنده، محدود کننده حق دسترسی عمومی است و به نظر می رسد که این ادعا، صحیح باشد. به همین منظور، حقوقدانها، استثنایاتی بر آن وارد نموده اند . در  مواد 2 و 3  مکرر کنوانسیون برن نیز در سطح بین المللی به آن پرداخته شده است.

از آنجاکه کشور ایران تا به امروز به این کنوانسیون نپیوسته است سعی نموده در ماده 5 لایحه حمایت از مالکیت ادبی و هنری، موارد زیر از حمایت حقوق مولف، استثناء کند. این موضوعات عبارتند از:

– انتشار اطلاعات با هدف خبرنگاری و روایت رویدادهای جاری

– هرگونه ارائه اطلاعات برای راه اندازی دستگاه ها و روش های استفاده از سامانه ها حتی اگر به صورت تصویر، ایجاد شده باشد.

– آراء قضایی، قوانین، مقررات و دستورالعمل های سازمانها و ارگانها

سخن آخر

در مواد 7 تا 11 قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 به اختصار مقاصد علمی و آموزشی را از دامنه حقوق انحصاری پدیدآورنده، استثناء کرده است. اما این پیش بینی بسیار ناقص است و می توان گفت با توجه به کلی بودن این مواد، استثنایی بر حقوق انحصاری پدیدآورندگان در ایران بنا نشده است. امید داریم حقوقدانها در این خصوص توجه لازم را داشته باشند و وضعیت لایحه تقدیمی به مجلس را شفاف نمایند.

گردآورنده  : مریم مهردوست