کنوانسیون برن و نقش آن در آثار ادبی وهنری

انسان از ابتدای خلقت خود، موجودی صاحب اندیشه و تفکر است و می توان تاریخ پیدایش آثار فکری و حمایت از صاحبان آثار را همزمان با پیدایش بشر دانست . آثاری قرارگرفته در گروه مالکیت ادبی و هنری، پدیده هایی هستند که به کمک الفاظ و از طریق زبان و با کلمات و حروف فراهم شده‌اند. بنابراین کلیه تالیفات و ترجمه ها و تصنیفات، نوشته ها و مقالات و اشعار و از این قبیل، جزء این دسته محسوب می شوند.

حقوق ناشی از مالکیت ادبی و هنری به دو دسته مادی و معنوی (اخلاقی) تقسیم می شود.

حقوق مادی و اقتصادی

حق نشر وتکثیر

حق ترجمه

حق اقتباس و تلخیص

حق استفاده از پاداش و جایزه

حق عرضه واجرا

حقوق معنوی (اخلاقی)

حق افشای اثر یا حق تصمیم گیری در مورد انتشار اثر

حق حرمت نام و یا عنوان پدیدآورنده یا حق انتساب

حق عدم تغییر اثر توسط دیگران با حق حرمت اثر

حق عدول یا حق استرداد

حق دسترسی به اثر

کنوانسیون برن و نقش آن در حمایتهای بین المللی آثار

به منظور حمایت بین الملی از آثار ادبی و هنری و پس از گفتگوهای دو جانبه و چند جانبه، یک سازمان غیردولتی موسوم به ” انجمن بین­المللی هنر و ادبیات ” کارهای مقدماتی مورد نیاز برای تدوین کنوانسیونی که این شرایط را برآورده سازد، را آغاز کرد. به دنبال آن و در حد فاصل سال 1884 تا 1886 سه همایش پیاپی دیپلماتیک میان نمایندگان دولت­ها در برن سوئیس انجام گرفت و در سومین همایش بود که قرارداد بین­المللی حمایت از آثار ادبی – هنری در تاریخ 9 سپتامبر 1886 که از آن تحت عنوان کنوانسیون برن یاد می­شود، تصویب شد. کشورهای تصویب کننده‌ی این کنوانسیون، ” اتحادیه برن” را تشکیل دادند. این اتحادیه با 14 عضو که بیشتر نیز اروپایی بودند، کار خود را آغاز نمود و در طول سالیان بعد گسترش یافت و تا سال 2006، تعداد کشور ها به 163 کشور رسید.

در مفاد این این کنوانسیون شش بار بازنگری شده است. علت اصلی این بازنگری‌ها هماهنگی با تحولات تکنولوژیکی و تغییرات بنیادین در شیوه­های نوین تولید، استفاده و توزیع آثار ادبی و هنری بود.

نقش کنوانسیون برن در حمایت های بین المللی

کنوانسیون برن بدون توجه به ایجاد محدودیتی، از گونه­های متعدد و متنوع آثار ادبی و هنری از جمله: کتاب، رساله، سایر نوشته­ها مانند مقالات و نامه­ها، آثار شفاهی مانند سخنرانی ها و خطابه­ها ، آثار نمایشی، پانتومیم، آثار موسیقی، آثار سینمایی، نقاشی، پیکر نگاری، گچ­بری، مجسمه­سازی، کنده­کاری، عکاسی، نقشه­های جغرافیایی، طرحها و آثار نقشه­برداری، معماری، آثار مربوط به ترجمه، شرح، تنظیم ،گردآوری و سایر آثار تبدیلی، دایره­المعارف ها، گل چینهای ادبی و … حمایت می‌کند. همچنین در ماده 6 مکرر این قرارداد از حقوق معنوی مؤلف مثل حق انتساب و حق احترام اشاره شده است.

مهمترین ویژگیهای کنوانسیون برن

کنوانسیون برن بر مبنای اصل “رفتار ملی” استوار است. بر این اساس، هر يك از کشورهای عضو متعهد هستند كه رفتار مساوی و یکسانی با تبعه خود و تبعه خارجی اعمال کنند. براساس ” اصل حمایت بدون تشریفات”، انجام برخی اقدامات از قبیل ثبت اثر را، شرط بهره­مندی از حمایت قانونی نمی­داند. مدت عادی حمایت از حقوق مادی اثر بر اساس ماده 7 قرارداد، دوران زندگانی خالق اثر و نیز 50 سال پس از مرگ او است. در مورد آثار مشترک، همین مدت از تاریخ مرگ پدیدآورنده با عمر طولانی تر و در مورد آثاری که مؤلفانشان ناشناخته یا با نام مستعار دارند همین زمان از تاریخ انتشار اثر، ملاک محاسبه است. آثاری هم که پس از مرگ صاحب اثر انتشار می­یابد تا 50 سال پس از مرگ، از حمایت قانونی برخوردار هستند. کنوانسیون برن هم اکنون توسط سازمان جهانی مالکیت فکری که مقر آن در ژنو سوئیس است، اداره می­شود.

نگارنده : مریم مهردوست