تفاوت تفاهم‌نامه ، توافقنامه و قرارداد از منظر حقوقی
فهرست مطالب
تفاهم نامه در حقیقت سندی است که در آن اشخاص حقیقی و حقوقی به منظور دستیابی به یک توافق در آینده، اهداف معینی را در نظر می‌گیرند و تفاهم مذکور را مبنا و چارچوب تصمیمات بعدی خود قرار می‌دهند.تفاهم‌نامه نوعی پیش‌قرارداد محسوب می گردد و به عنوان سند پشتیبان مذاکرات شفاهی، به طرفین قرارداد در پیشبرد آن کمک می‌کند.
تفاهم‌نامه چیست؟
معادل انگلیسی تفاهم‌نامه Memorandum of Understanding است که به اختصار MOU نامیده می‌شود. تفاهم نامه در حقیقت سندی است که در آن اشخاص حقیقی و حقوقی به منظور دستیابی به یک توافق در آینده، اهداف معینی را در نظر می‌گیرند و تفاهم مذکور را مبنا و چارچوب تصمیمات بعدی خود قرار می‌دهند. تفاهم‌نامه‌ها، فاقد تعهداتی مانند تعهدات حقوقی می‌باشند. مهم‌ترین نکته آن است که اصولا تفاهم‌نامه برای طرفین الزام آور نخواهد بود. طرفین با امضای یادداشت تفاهم‌نامه اگرچه سعی دارند نسبت به توافقات حاصل شده از ایجاد ضمانت اجرا و آثار حقوقی الزام‌آور جلوگیری نمایند اما نمایانگر آن می‌باشند که نسبت به مذاکرات انجام شده به هدف مشترک دست یافته‌اند و قصد دارند مذاکرات را تا انعقاد قرارداد پیش ببرند. بدین صورت، تفاهم‌نامه نوعی پیش‌قرارداد محسوب می گردد و به عنوان سند پشتیبان مذاکرات شفاهی، به طرفین قرارداد در پیشبرد آن کمک می‌کند.
آیا تفاهم‌نامه الزام آور است؟
تفاهم‌نامه مسئولیت و التزامی برای شخص ایجاد نمی‌کند. باید دقت نمود، صرف آنکه در عنوان سند عبارت تفاهم نامه درج شود، کافی نمی‌باشد. زیرا الزامی است در محتوای تفاهم نامه، عدم مسئولیت و تعهد تصریح شود، اما در فرضی که طرفین شروط و تعهداتی را ضمن آن درج کنند، دیگر تفاهم نامه معنا ندارد و قرارداد محسوب می‌شود.
توافق نامه چه نوع سندی است؟
معادل انگلیسی توافقنامه Memorandum of Agreement که به اختصار MOA یا بعضاً Agreement نیز نامیده می‌شود عبارت است از سند مکتوبی از روابط مشترک طرفین که از تراضی و توافق در یک موضوع مشخص پرده‌برداری می‌کند و شرایط و جزئیات توافق طرفین را معین می‌کند. توافق نامه ها به عنوان یک سند قانونی از الزام حقوقی برخوردار می باشند اما رسمیت آن ها از قرارداد کمتر است.
توافق نامه چه مواردی را شامل می شود؟
در توافق نامه، باید طرفین توافق نامه، هدف از توافق نامه و شرح مختصری از موضوع مدنظر، تعهدات مالی در صورتی که توافق محقق شده و به انعقاد قرارداد رسمی منجر نگردد،شرح مختصری از مسئولیت‌ها و تعهدات طرفین، مدت اعتبار، صلاحیت رسیدگی به اختلافات و قانون حاکم، شرایط لغو تعهدات قراردادی و ضمانت اقدامات قید شود.
تفاوت تفاهم نامه و توافق نامه چیست؟
تفاوت اصلی تفاهم نامه و توافق نامه در الزام آوری آن ها است. همانطور که ذکر شد تفاهم نامه برای طرفین ایجاد التزام قانونی نمی‌کند اما توافق نامه سندی است که برای طرفین موجب التزام خواهد شد و طرفین می‌توانند برای اثبات ادعای خود به توافق نامه‌ها استناد نمایند.بدیهی است نقض تفاهم نامه‌ها، عموما به اعتبار طرفین مذاکرات قراردادی لطمه وارد می آورد اما موجب مسئولیت حقوقی برای آن‌ها نخواهد شد.
قرارداد چیست؟
طبق ماده 183 قانون مدنی، قرارداد که معادل انگلیسی آن Contract است، عبارتست از آنکه دو یا چند نفر در مقابل دو یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آن ها باشد.در قرارداد تمامی تفاهمات پیشین و توافقات پس از آن به تعهدات و الزامات قراردادی تبدیل می‌شود که عدول از اجرای آن منجر به ضمان خواهد شد.به عبارت دیگر قرارداد، یک مجموعه تکمیل‌تر از توافق و تعهداتی است که طرفین به عهده گرفته اند.قراردادها به انواع قراردادهای مالی، غیر مالی و قراردادهای تملیکی یا عهدی دسته بندی می‌گردند.تفکیک قرارداد از توافق نامه بعضا دشوار است، زیرا هر دو آن را می توان الزام آور دانست، اما از سوی دیگر می‌توان قرارداد را نتیجه تفاهم نامه و توافق نامه طرفین در نظر گرفت. به عنوان مثال، قولنامه ملک نوعی توافق نامه و مبایعه نامه آن نوعی قرارداد محسوب می شود.
چه تفاوتی میان تفاهم نامه و قرارداد وجود دارد؟
همانطور که پیشتر بیان شد، تفاهم نامه جنبه تعهد آور ندارد، بدان معنا که شخص ملزم به انجام تعهد نمی‌باشد، اما قرارداد عکس مورد مزبور است و طرفین تعهداتی را که بر عهده می‌گیرند ملزم به اجرای آن خواهند بود.
برای تنظیم یک قرارداد قانونی باید به چه نکاتی توجه کرد؟
به طور کلی قراردادنویسی امری تخصصی است و تنظیم قراردادها فارغ از موضوع خاص هریک از آن ها تابع اصولی خواهند بود .بخش نخست آن شامل موارد شکلی و نکات کاربردی مانند: ظاهر قرارداد، فونت، اندازه متون، ادبیات حقوقی و.. .می باشد که باید در قرارداد رعایت شود .بخش دوم، آیین نگارش را شامل می‌شود که به طور تخصصی وارد آن شده و در واقع مبنای اصلی قرارداد می‌باشد. طرفین قرارداد، موضوع و مدت قرارداد، مبلغ و شروط قرارداد، تعهدات و تضمینات طرفین و مرجع حل اختلافات مواردی می‌باشند که الزامی است در قرارداد قید گردند.
سخن پایانی
اگرچه در ظاهر امکان دارد تفاهم نامه، توافق نامه و قرارداد دارای معانی یکسانی باشد، اما هر کدام در موارد خاصی کاربرد خواهد داشت. شاید به نظر برسد در بسیاری از مواقع، قراردادها بدون انعقاد توافق نامه و تفاهم نامه منعقد می‌گردند که چنین فرضی غلط است، زیرا بدیهی است به منظور انعقاد قرارداد، تعاملاتی میان طرفین صورت می‌گیرد و تمامی صورتجلسات، تعاملات کتبی و شفاهی می تواند توافق نامه یا تفاهم نامه محسوب شود. اسناد مذکور، مدارک معتبری برای تفسیر هرنوع قرارداد در زمان بروز اختلاف در اجرا یا تفسیر مواد خواهد بود. پیشنهاد می شود چنانچه نیازمند ایجاد تعهدی برای خود یا دیگری می‌باشید پیش از انعقاد قرارداد و الزام به تعهدات آن، تفاوت تفاهم نامه با قرارداد و توافق نامه را کاملا درک نموده تا با انعقاد یک قرارداد شفاف و کارآمد به اهداف حقیقی خود نائل آیید.