مجله حقوقی اندیشه

عسر و حرج در قرارداد به چه معناست ؟

معنای لغوی عسر و حرج سختی و دشواری است. در مفهوم حقوقی، از موجبات سقوط تکلیف قراردادی محسوب می‌شود. به عبارتی چنانچه فردی مکلف به انجام یا ترک کاری باشد، اما دچار عسر و حرج شود تکلیف از فرد مذکور ساقط می شود. در واقع می توان گفت عسر و حرج ریشه شرعی دارد و تکلیف موقتا از فرد متعهد ساقط می شود .

عسر و حرج در قوانین ایران

در تنظیم قرارداد اصل بر ایفای تعهدات قراردادی است و شخص مدیون باید دین خود را همان در مهلت تعیین شده ایفا کند. چنانچه توانایی پرداخت دین خود را نداشته باشد، معسر شناخته می شود. در مفهوم ماده 277 قانون مدنی ایران، اعسار پیش بینی شده که در صورت اثبات آن وضعیت، حاکم می تواند بر اساس وضعیت مدیون، شرایط پرداختی جدیدی تعیین کند. به عبارتی دیگر، اگر علیه فردی اجراییه از اداره ثبت یا دفتر اسناد رسمی صادر شود اما به دلیل عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به اموال خود نتواند بدهی خود را پرداخت کند، مدیون می تواند با مراجعه به دادگاه و پس از اثبات معسر بودن خود به صورت موقت و تا رفع اعسار از پرداخت دین معاف شود و یا اینکه به تشخیص قاضی دین خود را با شرایط جدیدی پرداخت نماید.

راهکار حقوقی برای عسر و حرج چیست؟

راهکاری که عموما برای طرفین در شرایط اعسار  پیش بینی می شود عبارتند از: انفساخ، فسخ یا تعدیل قرارداد که به شرح زیر قابلیت استناد دارد:

1) انفساخ قرارداد، به معنای بهم خوردن تعهدات قراردادی به علت عدم امکان اجرای تعهدات در شرایط جدید است و عموما این شرط برای هر دوطرف بالخص در شرایط فورس ماژور پیش بینی شده است.

2) حق فسخ عموما برای طرفی که از عدم اجرای تعهدات قراردادی متضرر شده، در قرارداد پیش بینی می شود.

3) تعدیل قرارداد با هدف متناسب کردن اجرای قرارداد با وضعیت جدید است. البته ممکن است این شرط در قرارداد اولیه پیش بینی نشود ولی طرفین در متمم یا الحاقیه ایی به این توافق برسند.

نگارنده : مریم مهردوست