مدیران تصفیه چه مسئولیت کیفری دارند؟
شرکت‌های تجاری به طرق مختلفی اعلام حضور می‌کنند. بعضی از شرکت ها، به محض تادیه تمام سرمایه نقدی و مقوم شدن سرمایه غیرنقدی تشکیل می‌شوند، بعضی از آن‌ها نیاز به ثبت دارند و … اما پروسه انحلال شرکت‌ها کمی پیچیده‌تر از شکل‌گیری آن‌ها است. در زمان انحلال شرکت، نهادی به نام مدیریت تصفیه شکل می‌گیرد که در حقیقت وظایف هیئت مدیره را در زمان حیات شرکت به عهده دارند.
ذکر این نکته خالی از فایده نیست که مدیران تصفیه صرفا به امور مربوط به تصفیه شرکت‌های تجاری رسیدگی می‌کنند. بدیهی است که تصفیه شرکت پس از انحلال آن صورت می‌پذیرد و از این رو وظیفه دیگری با شرکت‌های تجاری نیست. مدیران تصفیه مانند همه اعضای هیئت مدیره و بازرسان مسئولیت کیفری دارند و در صورتی که وظایف محول شده خود را به درستی انجام ندهند، قابل تعقیب و مجازات هستند.
ماده 206 لایحه اصلاحی قانون تجارت 1347 در خصوص اختیارات مدیران تصفیه بیان می‌کند:« شرکت پس از انحلال در حال تصفیه محسوب و باید دنبال نام شرکت همه جا عبارت درحال تصفیه ذکر شود و نام مدیر یا مدیران تصفیه در تمام اوراق و آگهی‌های مربوط به شرکت قید شود». ماده 212 قانون فوق الذکر تصریح می‌کند:« مدیران تصفیه، نماینده شرکت در حال تصفیه بوده و تمام اختیارات لازم را جهت امر تصفیه حتی از طریق طرح دعوی و ارجاع به داوری و حق سازش دارا می‌باشند. محدود کردن اختیارات مدیران تصفیه باطل و کان لم یکن است.»
ماده 268 و 269 لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347 به صورت خاص به جرم‌انگاری اعمال خلاف قانون مدیران تصفیه شرکت‌های تجاری پرداخته است. ماده 268 خاطرنشان می‌کند:« مدیر یا مدیران تصفیه هر شرکت سهامی که عالماً مرتکب جرائم زیر بشوند به حبس تأدیبی از دو ماه تا شش ماه یا به جزای نقدی از دو هزار تا بیست هزار تومان یا به هر دو مجازات محکوم خواهند شد:
1. هنگامی که طی یک ماه پس از انتخاب، تصمیمی راجع به انحلال شرکت و نام و نشانی خود را به مرجع ثبت شرکت‌ها اعلام نکنند.
2. هنگامی که تا شش ماه پس از شروع به امر تصفیه، مجمع عمومی عادی، صاحبان شرکت را دعوت نکرده وضعیت اموال و مطالبات و قروض شرکت و نحوه‌ی تصفیه امور شرکت و مدتی را که جهت پایان دادن به امر تصفیه لازم می‌دانند به اطلاع مجمع عمومی نرسانند.
3. در صورتی که قبل از خاتمه امر تصفیه، به صورت سالیانه، مجمع عمومی عادی صاحبان سهام شرکت، با رعایت شرایط و تشریفاتی که در قانون و اساسنامه شرکت پیش‌بینی شده، صورت دارائی منقول و غیر منقول و ترازنامه و حساب سود و زیان عملیات خود را به ضمیمه گزارش حاکی از اعمالی که تا آن موقع انجام داده‌اند را به مجمع مذکور تسلیم نکنند.
4. هنگامی که در خاتمه دوره تصدی خود، بدون آن که تمدید مدت مأموریت خود را خواستار شوند به عملیات خود ادامه دهند.
5. در صورتی که پس از اعلام ختم تصفیه مراتب را به مرجع ثبت شرکت‌ها اعلام ننمایند.
6. در صورتی که بعد از اعلام ختم تصفیه، وجوهی را که باقی مانده در حساب مخصوصی در یکی از بانک‌های ایرانی تودیع ننمایند. صورت اسامی بستانکاران و صاحبان سهامی را که حقوق خود را استیفا نکرده اند را به بانک تسلیم نکنند و مراتب را طی آگهی ختم تصفیه با اطلاع اشخاص ذی‌نفع نرسانند.» بنابراین چنانچه مدیرتصفیه شرکت مرتکب هر یک از اعمال مجرمانه ذکر شده در متن ماده شود، کیفر زندان یا جریمه نقدی در انتظارش خواهد بود.
همچنین ماده 269 قانون تجارت می‌گوید:« مدیران تصفیه یا مدیران هر شرکت سهامی که مرتکب جرائم زیر شوند به حبس تأدیبی از یک سال تا سه سال محکوم خواهند شد:
1. در صورتی که اموال یا اعتبارات شرکت در حال تصفیه، برخلاف منافع شرکت یا برای مقاصد شخصی یا برای شرکت یا مؤسسه دیگری که خود به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم در آن ذی‌نفع هستند، مورد استفاده قرار دهند.
2. به انتقال دارائی شرکت در حال تصفیه، کلاً یا بعضاً به مدیر یا مدیران تصفیه یا به اقارب آن‌ها از طبقه اول و دوم تا درجه چهارم مبادرت کنند یا بدون رعایت حقوق بستانکاران و موضوع کردن قروضی که هنوز موعد تأدیه آن نرسیده دارائی شرکت را از بین صاحبان سهام تقسیم نمایند.» البته می‌توان اعمال ذکر شده در این ماده را در زمره خیانت در امانت نیز دانست که طبق قانون مجازات اسلامی تعریف و مجازات مجزایی دارد.