مجله حقوقی اندیشه

زمان لازم برای مطالعه این مطلب : 3 دقیقه

بررسی حقوق مالکیت فکری در معماری

در تعریفی دقیق از معماری می توان چنین بیان کرد که تمامی طراحی های محیطی، شهری، ساختمانی اعم از جزئی و کلی و مبلمان را در بردارد. آثار معماری از یک سو به دلیل حمایت از “معمار” و از سویی دیگر به دلیل “نماد فرهنگی و سیاسی” کشورها مورد حمایت قانونگذار قرار می گیرد.

آثار معماری مورد حمایت چه ویژگی هایی دارند  ؟

همانطور که می دانید، آثار هنری زمانی مشمول حمایت می‎شوند که ضوابطی عام و خاص را رعایت کرده باشند.

اصالت اثر : اصالت در این حوزه، مفهومی شخصی است نه نوعی . بدین معنا که اگر حاصل طراحی دو معمار در یک مکان یکسان شود، قابلیت حمایت هر دو اثر وجود دارد ولو اینکه اثر دوم، تازگی نداشته باشد. اصالت در آثار معماری دو تعبیر دارد، اصالت در محتوا و اصالت در تعبیر.

محسوس بودن اثر : در مفاهیم مالکیت فکری آثار تا زمانیکه متجلی نشده اند، قابلیت حمایت ندارند و آثار معماری نیز از این قاعده مستثنی نشده است. بنابراین می توان گفت ایده های معماری قابل حمایت نیستند.

عدم مغایرت با نظم عمومی : نظم عمومی در کشورها مفهومی مستقل و متفاوتی دارد. در ایران قوانین آمره، هنجارها، اخلاق حسنه و موازین شرعی را پوشش می دهد. برای مثال قانونگذار از طراحی معماری ساختمانی با کاربری قمارخانه و مکانهایی برای اشاعه فحشا، حمایت نمی کند.

ثبت اثر : ثبت اثر معماری با توجه به رویه کشورها الزامی یا اختیاری است. در ایران ثبت اثر اختیاری و به تصمیم معمار سپرده شده است، بنابراین الزامی به ثبت نیست. در صورت تمایل معمار می تواند آثار خود را در مراکزی که وزارت ارشاد معرفی کرده ثبت برساند. ازآنجاکه سیستم ثبت در نظام حقوقی ایران اعلامی است، به نظر می رسد روند ثبت به راحتی طی شود.

جایگاه معماری در حقوق ایران چیست؟

در نظام حقوق مالکیت فکری ایران، در بند هفتم ماده دو قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348، به آثار معماری اعم از طرح و نقشه اشاره و حمایت از آن، بیان شده است.

لازم به یادآوری است که نظام حقوقی ایران علاوه بر ویژگی های بیان شده در پارگراف بالا، شرط حمایت از آثار ادبی را “اجرا ” و “طراحی اثر” برای “نخستین بار” در ایران می داند. از آنجاکه که آثار معماری عموما از طریق چاپ و نشر متجلی می شوند، حمایت از آثار معماری فارغ از ملیت معمار، نیازمند چاپ و نشر آن برای نخستین بار در ایران است. ( ماده 22 قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 ) بدیهی است این رویکرد فقط در خصوص حقوق مادی مطرح است و حقوق معنوی معمار فارغ از محل انتشار، حفاظت می‎شود.

گردآورنده  : مریم مهردوست