مجله حقوقی اندیشه

مدت زمان لازم برای مطالعه این مطلب : 3 دقیقه

نرم افزار چیست؟

در آیین نامه اجرایی قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه های سال 1379، نرم افزار به مجموعه ایی از برنامه های رایانه ای، رویه ها، دستورالعملها و مستندات مربوط به آنها و نیز اطلاعات مربوط به عملیات یک سیستم رایانه ای که دارای کاربردی مشخص بوده و بر روی یکی از حامل های رایانه ای ضبط شده باشد، گفته می شود. به نظر می رسد که بین مفاهیم نرم افزار و برنامه های رایانه ای، تفاوتی وجود ندارد چراکه هر دو مفهوم به جنبه فنی تاکید دارد و به احصای اجزاء نرم افزار پرداخته است. در حقیقت حمایت از این نوع آثار توسط حقوقِ اختراعات، به دلیلِ جنبه فنی این آثار است. البته این نظر مخالفانی فراوانی نیز دارد که معتقدند حمایت از این آثار می بایستی تحت نظامی خاص و ویژه صورت پذیرد. همچنین شمول این آثار در زمره آثار ادبی و هنری نیز مورد انتقاد قرار گرفته است. از نظر مخالفان، این نوع آثار جنبه ذوقی ندارند و به همین دلیل نمی تواند مشمول حقوق مولف قرار گیرند. اما با تمام مخالفت ها، سازمان مالکیت فکری جهانی،  بهترین گزینه برای حمایت از نرم افزارها را حقوق مولف و حقوق اختراعات می‎داند.

حمایت قانونی در ایران از آثار رایانه ای

قانون مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 در خصوص این نوع آثار صراحت ندارد. در بند 11 ماده 2 قانون مذکور به شکلی مبهم به آثار رایانه ای اشاره کرده است. به دلیل خلاء قانونی در این موضوع، قانون حمایت از پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای در سال 1379 به تصویب رسیده است. در همین راستا شورای عالی انفورماتیک دلایلی زیر را برای حمایت مستقل از نرم افزارها بیان کرده است.

– منطبق بر قانون مولف، امکان تکثیر اثر برای آثار ادبی و هنری وجود دارد درحالیکه این اقدام باعث تضرر پدیدآورنده نرم افزار می‎شود.

– ثبت آثار ادبی و هنری منطبق بر قوانین الزامی است درحالیکه عدم ثبت نرم افزار به ضرر پدیدآورنده می شود.

– کارشناسی فنی آثار ادبی و هنری با وزارت ارشاد است درحالیکه وزارت مذکور، تخصصی فنی در خصوص آثار رایانه ای ندارد و امکان عدم ارزیابی دقیق وجود ندارد. ممکن است ناقض حق و متخلف به شکلی عادلانه، مجازات نشده و جبران خسارت نشود.

معنای پایگاه داده – Data Base چیست؟

پایگاه داده به مجموعه اطلاعات طبقه بندی شده به شکل هوشمند، اطلاق شده و با نرم افزار متفاوت است. متاسفانه در حقوق مولف ایران، اشاره ای به پایگاه داده نشده است. برخی از حقوق دانها، پایگاه داده را در زمره آثار مشترک می دانند چراکه بر پایه آثار اولیه متعلق به دیگری، طبقه بندی و جمع آوری می‎شود.

در حالت کلی برخلاف آثار ادبی و هنری صرف اصیل بودن برای تحقق حمایت، کفایت نمی کند و می بایستی پدیدآورنده، قصد خود برای سرمایه گذاری به اثبات برساند.

گردآورنده  : مریم مهردوست