کلاهبرداری، مجازات ها و انواع آن
فهرست مطالب
جرم کلاهبرداری از جمله دعاوی شایع در دادگاه‌های کیفری است که حتما باید ضرر شاکی و نفع متهم را به همراه داشته باشد و پروسه بسیار پیچیده و زمانبری دارد. در این مطلب به بررسی جرم کلاهبرداری، انواع و مجازات آن پرداختیم.
زمان لازم برای مطالعه این مطللب: 5 دقیقه
جرم کلاهبرداری چیست؟
کلاهبرداری به معنای بردن مال دیگری از طریق توسل توام با سوءنیت به وسایل یا عملیات متقلبانه است. به این معنا که کلاهبردار، با توسل به دروغ یا استفاده از وسایل و ادعاهای دروغین مالک را فریب دهد تا مال را با رضایت در اختیار کلاهبردار قرار دهد. همچنین کلاهبرداری از جمله جرائم مقید است و شرط تحقق آن حصول نتیجه خاص یعنی بردن مال دیگری است.
عنصر مادی جرم کلاهبرداری به صورت فعل مثبت اتفاق میافتد. برای مثال اینکه فرد با توسل به وسایل متقلبانه، خود را فردی بانفوذ جلوه داده و موجب فریب بزه دیده شود و مبلغی را از او دریافت کند. بدین صورت که کلاهبردار با فریب، مالی را به دست میآورد. عنصر معنوی جرم کلاهبرداری همان سوءنیت است که اگر مرتکب، اعمال متقلبانه را به عمد انجام دهد، سوء نیت عام تحقق یافته و اگر در حین انجام عملیات متقلبانه و فریب دیگری، قصد بردن مال غیر را داشته باشد سوء نیت خاص نیز تحقق یافته است. همچنین اثبات سوءنیت در جرم کلاهبرداری به عهده شاکی و دادستان است و اگر آنها نتوانند اثبات کنند، متهم تبرئه می شود.
تفاوت خیانت در امانت و کلاهبرداری چیست؟
خیانت در امانت و کلاهبرداری با هم تفاوت دارند.
– درخصوص جرم کلاهبرداری، کلاهبردار آگاهانه اقدام به فریب و اغفال دیگری می کند و در این کار عمد و قصد دارد، اما در خیانت در امانت فریبی در کار نیست و امانتگذار با اراده خودش مالی را در اختیار امین قرار میدهد.
– در جرم کلاهبرداری، مرتکب با اغفال و فریب قصد تصاحب مال دیگری را دارد تا سودی به دست آورد، اما در خیانت در امانت مالی که به دیگری سپرده می شود اختیاری است و باید اعمال دیگری مانند عدم استرداد مال در صورت تقاضای امانت گذار و گم شدن و استفاده کردن از مال توسط امین رخ دهد تا سبب به وجود آمدن جرم خیانت در امانت شود.
– باید توجه کرد مجازات جرم کلاهبرداری (حبس از یک تا 7 سال ، رد مال و پرداخت جزای نقدی) به مراتب سنگین تر از مجازات خیانت در امانت است.
کلاهبرداری چگونه اثبات می شود؟
موارد اثبات جرم کلاهبرداری ( اقرار، شهادت شهود، علم قاضی، سوگند) است.
– اقرار یعنی شخص به ارتکاب جرم از جانب خودش خبر میدهد که در جرم کلاهبرداری نیز یکبار اقرار کفایت میکند.
– شهادت یکی از دلایل اثبات دعوا است و برای اعتبار آن، شرایط شاهد، بلوغ، عقل، ایمان، عدالت، نبود نفع شخصی در دعوا، طهارت مولد (حلالزاده بودن ، زنازاده نبودن) و عدم اشتغال به تکدیگری و ولگردی است. در خصوص شهادت، در تمام جرایم به دو شاهد مرد نیاز داریم. مگر در زنا، لواط (هم جنس بازی مردان که منجر به دخول مقعدی میشود)، تفخیذ (قرار دادن اندام تناسلی مرد بین ران های مرد) و مساحقه (هم جنس بازی زنان) که چهار شاهد مرد نیاز است.
– علم قاضی، مطابق ماده 211 قانون مجازات اسلامی، عبارتست از یقین حاصل از مستندات در امری که نزد وی مطرح میشود. طبق این گفتار، یعنی قاضی با استفاده از مدارک به یقین برسد که جرم مدنظر واقع شده و حکم مجرمیت متهم را صادر کند. قاضی باید در حکمش به این موضوع، تصریح کند که چه عاملی او را به یقین رسانده است (معاینه محل، تحقیقات محلی و اموری از این قبیل می توانند منجر به علم قاضی شوند).
– سوگند از دیگر موارد اثبات دعاوی، به معنای گواه قراردادن خدا است که ادعای ما درست بوده و طبق ماده 201 قانون مجازات اسلامی، گواه قراردادن خداوند بر درستی گفتار ادا کننده ی سوگند است.
مجازات کلاهبرداری:
همانطور که گفتیم کلاهبرداری عبارتست از بردن مال افراد از طریق فریب و اعمال متقلبانه، به طوریکه فرد، فریب خورده و مال خود را با رضایت تقدیم کلاهبردار کند.
مجازات و حکم جرم کلاهبرداری ساده و مالی و مشدد، در قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس، ارتشا و کلاهبرداری، ذکر شده است. بر اساس قانون، مطابق با اینکه کلاهبرداری ساده باشد یا مشدد جرم آن متفاوت خواهدبود.
کلاهبرداری ساده و مالی، دارای دو ویژگی است:
– مرتکب جرم، از مامورین دولت یا سازمان های وابسته و قوای سه گانه نباشد یا خود را در قالب آن ها، معرفی نکند.
– ارتکاب جرم، از طریق رسانه های جمعی و انتشار آگهی صورت نگیرد و صرفا با حیله و نیرنگ و توسل به مانورهای متقلبانه انجام شود برای مثال کلاهبرداری در خرید و فروش ماشین یا مسکن.
مجازات کلاهبرداری ساده به شرح زیر است:
یک تا هفت سال حبس: در صورتی که مبلغ مورد کلاهبرداری، بیش از صد میلیون تومان باشد.
شش ماه تا سه سال و نیم حبس: در صورتی که مبلغ مورد کلاهبرداری، کمتر از صد میلیون تومان باشد.
رد مال به متضرر از جرم: مرتکب کلاهبرداری ساده، باید مال اخذ شده در جریان کلاهبرداری را به صاحب آن، رد کند.
جزای نقدی معادل مال اخذ شده: مرتکب کلاهبرداری باید، معادل مالی که در جریان کلاهبرداری به دست آورده، به صندوق دولت، واریز کند.
توجه کنید که در صورت وجود جهات تخفیف مجازات، با تشخیص دادگاه، مجازات حبس متهم، تا حداقل مجازات مقرر، قابل کاهش خواهد بود.
در کلاهبرداری مشدد:
– کلاهبردار، مامور و مستخدم دولت، نهادها و سازمان های وابسته به دولت یا قوای سه گانه یا شهرداری ها و سایر مراجع دولتی بوده یا خود را مامور و مستخدم دولت معرفی کند.
– از طریق تبلیغات در رسانه های عمومی و نشر آگهی، مرتکب این جرم شود.
مجازات جرم کلاهبرداری مشدد، به شرح زیر خواهد بود:
حبس از دو تا ده سال: چنانچه مبلغ کلاهبرداری، بیش از 100 میلیون تومان باشد.
حبس از یک تا پنج سال: چنانچه مبلغ کلاهبرداری، کمتر از 100 میلیون تومان باشد.
جزای نقدی معادل مال اخذ شده: کلاهبردار باید، جریمه ای، معادل مالی که کلاهبرداری کرده، به صندوق دولت بپردازد.
رد مال به متضرر از جرم: کلاهبردار باید، مال مورد کلاهبرداری را به صاحب آن، رد کند.
انفصال ابد از خدمات دولتی: اگر کلاهبردار، از مستخدمین و مامورین دولت یا نهادهای وابسته به دولت باشد، از خدمات دولتی انفصال دائم خواهد یافت.
آیا در جرم کلاهبرداری امکان تخفیف و تعلیق وجود دارد؟
طبق قانون کاهش حبس مجازات تعزیری، مصوب 1399، در مواردی که کلاهبرداری تا مبلغ 100 میلیون تومان باشد، قابل گذشت خواهدبود و پیگیری جرم، با رضایت شاکی خصوصی، متوقف می شود.
گردآورنده : نگین ارزانی