مجله حقوقی اندیشه

در قانون ایران، اصولا طلاق به اراده مرد انجام می پذیرد. اما زن نیز در قانون مدنی و قانون حمایت خانواده در موارد محدودی حق طلاق دارد و مشروط به اثبات شرایط خاصی است. در این مطلب قصد داریم به شرح شروط لازم برای محق دانستن زن در تقاضای طلاق بپردازیم .

مدت زمان لازم برای مطالعه این مطلب : 5 دقیقه

شرایط دادخواست طلاق از طرف زن

عدم پرداخت نفقه از سوی همسر

براساس مقررات قانونی و شرعی، پرداخت نفقه زن و فرزندان یکی از وظایف مرد است. نفقه در واقع هزینه های لازم برای زندگی، شامل هزینه مسکن، خوراک وپوشاک است. میزان نفقه مبلغ ثابتی نیست و بنا به اوضاع و احوال زن و فرزندان، متغییر است. برای درخواست طلاق از سوی زن به دلیل عدم پرداخت نفقه رعایت شرایطی لازم است. ابتدا زن می بایستی شخصا یا از طریق وکیل دادگستری، جهت طرح دعوای مطالبه نفقه به دادگستری مراجعه کند. در این حالت دادگاه پس از رسیدگی و جلب نظر کارشناس ، شوهر را به پرداخت نفقه محکوم می نماید. درصورت عدم پرداخت نفقه و عدم امکان اجبار مرد در پرداخت نفقه، زن می تواند درخواست طلاق کند .

غیبت مرد

غایب مفقود الاثر به کسی اطلاق می شود که از زمان خروج وی از محل زندگی مدت زیادی گذشته باشد و هیچ اطلاعی از شخص در دسترس نباشد. در قانون مدنی ایران، درصورتی که مرد چهارسال تمام غیبت کند و هیچ اثری از او بدست نیاید همسرش می تواند درخواست طلاق نماید.

ضرب و شتم و توهین شوهر

از جمله مواردی که زن می تواند تقاضای طلاق کند، آزار و اذیت و توهین از سوی مرد است. طبق قانون ضرب و شتم جرم است و مجازات دارد.  بنابراین شخصی که مورد ضرب و شتم قرار می گیرد  می تواند به دادگاه مراجعه نماید و پس از رسیدگی دادگاه و تایید پزشکی قانونی، مجرم به پرداخت دیه محکوم می شود. در ادامه، برای اثبات ضرب و شتم زن از سوی شوهر اعترافات خود شوهر، شهادت شهود برای مثال شهادت همسایگان، کودکان ، نگهبانان و … کفایت می کند. در برخی موارد نیز ضبط صدا یا فیلم ضرب و شتم نیز توسط دادگاه بررسی و در برخی موارد قابل قبول است. لازم به ذکر است که صرف داشتن گواهی پزشک قانونی در خصوص میزان جراحت کافی نیست و باید علت جراحات نیز مشخص شده باشد. در آن صورت قاضی شواهد را بررسی کرده و حکم نهایی را اعلام می کند .در برخی موارد نیز قاضی، برای اثبات ضرب و شتم از طرفین ( زن و شوهر) می خواهد سوگند یاد کنند.

عدم تعیین مسکن

مطابق ماده 1114 قانون مدنی، زن باید در منزل تعیین شده توسط شوهر، زندگی کند. در واقع ملاک تعیین مسکن، شان زن است. بنابراین عدم تهیه مسکن توسط مرد از موجبات عسرو حرج ( سختی و عدم ادامه زندگی زناشویی  برای زن ) است و بنابراین زن  می تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند.

اعتیاد  و بیکاری شوهر

اعتیاد مرد به مواد مخدر یا مشروبات الکی، درصورتی که :

– به اساس زندگی خانوادگی لطمه کند.

– امتناع یا عدم امکان الزام مرد به ترک اعتیاد در مدتی که به نظر پزشک لازم است

– روی آوردن به مصرف مجدد پس از ترک اعتیاد

از جمله شرایطی است که زن با اثبات آن از طریق عسرو حرج (شرایط سخت زندگی زناشویی ) بتواند تقاضای طلاق کند. همانطور که مشخص است صِرف اثبات اعتیاد شوهر باعث حق طلاق برای زن نمی شود و لزوما اعتیاد باید به تشخیص دادگاه مضر باشد و به زندگی زناشویی خلل وارد کند. همچنین در صورت اثبات بیکاری شوهر توسط زن یا همان اثبات عسرو حرج در فرضی که مرد نفقه را نیز پرداخت نکرده باشد، دادگاه حکم به طلاق و پرداخت نفقه زن  می دهد.

مخالفت با حق تحصیل و کار زن توسط شوهر

گفتنی است مرد تنها در صورتی می تواند حق تحصیل و کار زن را از وی سلب کند که تحصیل و اشتغال زن منجر به عدم تمکین زن (عدم انجام وظایف قانونی و شرعی در زندگی مشترک ) از شوهر شود. در این حالت مرد می تواند با اقامه دعوای الزام به تمکین ،نشوز زن (عدم انجام وظایف زناشویی و ناسازگاری زن و شوهر در زندگی مشترک و ترک محل زندگی) را به اثبات رساند و زن را از حق تحصیل و اشتغال سلب کند. منظور از حق اشتغال، در اصل به معنای داشتن شغلی خارج از منزل است به گونه ای که زن برای خود کسب درآمد کند. در برخی مواقع مشاهده شده مرد پس از ازدواج با تحصیل یا اشتغال زن موافقت نمی کند. این عدم موافقت در فرضی قابل پذیرش است که حرفه و صنعتی که زن به ان اشتغال دارد، منافی مصالح خانوادگی و زناشویی باشد در غیر این صورت مرد نمی تواند مانع ادامه تحصیل یا اشتغال به کار همسرش شود.

طلاق به دلیل عقیم بودن همسر

اگر مرد طی مدت پنج سال قادر به بچه دارشدن نباشد و عقیم باشد، زن می تواند بعد از این مدت تقاضای طلاق کند. با تایید نهایی نازایی مرد ، زن می تواند توسط دادگاه رسیدگی کننده طلاق خود را بگیرد.

بیماری و جنون مرد

طبق ماده 1127 قانون مدنی، اگر مرد پس از عقد به بیماری های مقاربتی مبتلا شود زن حق دارد از برقراری رابطه زناشویی با او امتناع کند ولی همچنان نفقه به او تعلق می گیرد. ابتلای مرد به بیماری های صعب العلاج روانی و مسری یا سرطان که زندگی مشترک را با مشقت همراه سازد با مراجعه زن  به حاکم شرع، مقدمات تقاضای طلاق را فراهم می کند. درفرضی که ادعای زن اثبات شود، دادگاه شوهر را وادار به طلاق کرده و زن حق مطالبه تمام حقوق خود را دارد. همچنین مرد اگر بعد از ازدواج دچار جنون ( دیوانگی ، تباه شدن عقل) شود و جنونش استمرار داشته باشد زن می تواند با اثبات عسروحرج خود (شرایطی که زندگی را برای زن با دشواری روبرو کند) تقاضای طلاق کند.

ترک منزل توسط شوهر

در فرضی که شوهر برای مدت 6 ماه متوالی و 9 ماه متناوب درمدت یک سال، بدون عذر موجه منزل را ترک کند و طی این مدت زن دچار مشقت و دشواری شود، زن می تواند به دادگاه مراجعه و تقاضای طلاق کند. لازم به یادآوری است اگر عسرو حرج ( شرایط دشوار زندگی زناشویی) از سوی زن برای دادگاه اثبات شود، دادگاه مرد را اجبار به طلاق کرده و درصورت عدم امکان اجبار، حکم طلاق ازطرف دادگاه  صادر می شود.

ارتکاب جرم و محکومیت شوهر

از جمله مواردی که دادگاه تقاضای زن را برای طلاق می پذیرد ودر عقدنامه نیز ذکر شده، محکومیت قطعی مرد براثر ارتکاب جرم  واجرای هرگونه مجازاتی است که مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی زن باشد . تشخیص این امر با توجه به وضعیت موقعیت اجتماعی و اقتصادی زن بر عهده دادگاه است. همچنین اگر مرد به موجب حکم قطعی، محکوم به پنج سال حبس یا بیشتر شود، زن با اثبات عسرو حرج ( غیرقابل تحمل بودن زندگی زناشویی ) می‎تواند درخواست طلاق دهد.

ازدواج مجدد همسر

طبق ماده 56 قانون حمایت خانواده مصوب سال 91، مرد نمی تواند بدون اذن همسر اول خود و خودسرانه، اقدام به ازدواج مجدد دائم کند. دادگاه این ازدواج را ثبت نمی کند مگر در شرایطی مانند رضایت همسر اول، عدم تمکین زن (عدم انجام وظایف زناشویی)، عقیم بودن زن و… باشد. بنابراین اگر شوهر بدون کسب اجازه از همسر اولش ازدواج دائم را ثبت کرده باشد، زن می تواند تقاضای طلاق کند. همچنین لازم به ذکر است درصورتی که همسر اول مرد به ازدواج مجدد او رضایت دهد، مرد باید مدارک و مستنداتی را مبنی بر تمکن مالی(شرایط قابل قبول مالی) خویش، به دادگاه ارائه دهد. اگر تمکن مالی مرد برای دادگاه محرز نشود دادگاه به مرد اجازه ازدواج مجدد نخواهد داد.

چه راهکارهای قانونی برای مطرح شدن طلاق از طرف زن وجود دارد؟

در ابتدا باید بگوییم زن اگر از طرف شوهر اذن در وکالت در طلاق داشته باشد میتواند تقاضای طلا ق خود را مطرح نماید. شروط دیگری نیز در خصوص مطرح شدن طلاق از سوی زن وجود دارد. عدم پرداخت نفقه از طرف شوهر، غیبت شوهر به مدت چهارسال تمام، ازدواج مجدد دائم مرد بدون اذن همسر، عقیم بودن مرد، جنون یا بیماری شوهر، ارتکاب جرم و محکومیت شوهر، اعتیاد مرد به مواد مخدر یا مشروبات الکی ، ترک منزل توسط شوهر، اثبات ضرب وشتم مرد ،توهین شوهر و عدم تعیین مسکن از جمله مواردی است که زن با اثبات عسرو حرج ( سختی و عدم ادامه زندگی زناشویی برای زن) می تواند طلاق خودرا مطرح نماید.

نکته آخر : 

با توجه به موارد یاد شده شاید تنها راهکار فعلی برای طلاق  ماده ۲۵ قانون خانواده است که در آن افراد به صورت توافقی اقدام به طلاق می‌کنند، این مسئله به ویژه در مواردی که زن متقاضی آن است، بیشتر دیده می‌شود.

گردآورنده  : نگین ارزانی