مجله حقوقی اندیشه

طبق قانون مجازات اسلامی ، قتل به عمد و غیر عمد دسته بندی می‌شود. مجازات قتل عمدی در صورت تقاضای اولیا دم قصاص، ودر غیر این صورت دیه و تعزیر و مجازات قتل غیرعمد نیز دیه یا تعزیر است. در این مطلب قصد داریم مختصرا به شرح قتل عمد و غیر عمد و نحوه مجازات قاتل ، ادله اثبات قتل عمد ، مفقود شدن جنازه و نرخ دیه بپردازیم.

مدت زمان لازم برای مطالعه این مطلب : 3 دقیقه

تعریف قتل عمد و غیرعمد

به طور کلی قتل به دو دسته عمد و شبه عمد تقسیم می‎شود.

در قتل عمدی مرتکب، قصد و نیت سلب حیات یا کشتن شخصی را دارد. به طور مثال فرد با نیت قتل، به دیگری  تیراندازی کند و آن شخص بمیرد. درحالیکه قتل غیرعمدی، خود به دو حالت شبه عمد و خطای محض تقسیم می شود. در قتل یا جنایت شبه عمد، مرتکب، قصد ارتکاب  رفتاری علیه دیگری را دارد ولی قصد و نیت سلب حیات او را ندارد. به طور مثال، فردی به شخصی سیلی بزند  آن شخص به واسطه آن سیلی بمیرد. به عبارتی عمل ارتکابی فی النفسه کشنده نبوده است. در حالیکه در جنایت خطای محض همانطور که از نامش پیداست ، مرتکب حتی قصد ارتکاب جرم وکشتن دیگری را هم ندارد. به طور مثال ،شکارچی تیری به قصد شکار کردن به حیوانی بزند ولی تیر به خطا رفته ، به انسانی برخورد کند و باعث مرگ وی شود.

قصاص قتل در قانون ایران 

قصاص قتل در واقع حکمی است که در مقابل جرم قتل از سوی قاضی دادگاه برای محکومیت قاتل صادر می شود. مجازات قتل عمدی درصورت تقاضای ولی دم و وجود سایر شرایط مقرر در قانون قصاص است، اما در صورت رضایت اولیا دم به جای قصاص ، می توان دیه را جایگزین نمود. لازم به ذکر است که مجازات قتل غیرعمد شامل قصاص نمی شود.

ادله اثبات قتل عمد

به طور کلی چهار دلیل برای اثبات قتل عمد وجود دارد.

– اقرار : به معنای خبر دادن جرمی، توسط خود متهم است.

– شهادت: بدین معنا که دو مرد  عادل ، بالغ و عاقل وقوع جنایتی را در دادگاه اثبات کنند و شهادت آنها مبتنی بر مشاهده جنایت باشد.

– علم قاضی : (آگاهی ، ایمان و اعتقاد قاضی) برمجرم بودن متهم است.

– به دست آمدن مستندات : در صورتیکه ادله ی کافی وجود نداشته باشد و صرفا ظن و گمان ایجاد شده باعث اطمینان قاضی نشود، دادگاه براساس آن، قرار قسامه برگزار می‎کند. در قرار قسامه 50 نفر از اولیای دم مقتول به قاتل بودن متهم قسم می خوردند و دادگاه پس از آن حکم به محکومیت متهم خواهد داد.

اگر جنازه ای پیدا نشود چطور جرم قتل ثابت خواهد شد ؟

حتما در مورد پرونده ی آرمان عبدالعالی شنیده اید. شاید برای شما هم سوال پیش آمده باشد که چطور می توان کسی را قصاص کرد در حالیکه حتی جنازه ای پیدا نشده ! در پاسخ باید گفت در صورتی که ادله مربوط به قتل در پرونده موجود باشد، پیدا نشدن جسد مقتول دلیل به قتل نرسیدن وی نیست! اما در این صورت ممکن است همین مسئله باعث طولانی شدن روند دادرسی شود. به طور مثال طبق پرونده آرمان عبدالعالی که قاتل بعد از کشتن مقتول جسد وی را مفقود کرده و هیچ نشانی از جنازه مقتول یافت نشد اما به مرور زمان طبق اعترافات آرمان عبدالعالی ، دادگاه باتوجه به ادله بدست آمده ، مجرمیت قاتل را اثبات و طبق تقاضای اولیا دم غزاله (مقتول)، قاتل را قصاص نمود. بنابراین نقش اولیا دم به درستی مشخص است که در صورت تقاضای آنها و موجود بودن ادله کافی برای قتل ، منعی برای قصاص قاتل وجود نخواهد داشت.

نرخ دیه و نحوه پرداخت آن

دیه امری مادی است و بنابرنرخ دیه هرسال نسبت به سال قبل تغییر پیدا  خواهد کرد. دلیل اصلی تغییر نرخ دیه را می توان در متغیر بودن  نرخ تورم ایران دانست. طبق قانون مجازات اسلامی ، مبلغ دیه کامل انسان ،معادل نرخ روز 100 شتر سالم است.  البته لازم به ذکر است که معیارهای جامعه امروزی نیز در تعیین مبلغ دیه تاثیر گذار هستند. طبق قانون ، دیه ظرف مدت یکسال قمری به اولیای دم پرداخت می شود . در نشست خبری اسفند 99 ، سخنگوی قوه قضاییه مبلغ دیه سال 1400 را معادل 480 میلیون تومان اعلام کرد که با توجه به حکم تشدید و تغلیظ دیه  (افزایش دیه به میزان یک سوم )در ماه های حرام(محرم ، رجب، ذی القعده و ذی الحجه ) مبلغ دیه سال 1400 معادل 640 میلیون محاسبه خواهد شد.

گردآورنده : نگین ارزانی