مجله حقوقی اندیشه

خلاصه مطلب :

بسیار مشاهده شده که اشخاص مبتلا به بیماری های لاعلاج، متحمل رنج بسیار می‌شوند و از آنجاکه درمان نتیجه‌بخش نیست و چیزی جز مرگ نصیب بیمار نمی‌شود، با این سوال مواجه می‌شویم که چرا قانون اجازه‌ی مرگ خود‌خواسته را این افراد نداده‌است ؟ در این مطلب به بررسی جنبه های مختلف حقوقی و اخلاقی اتانازی یا مرگ به اختیار خود پرداختیم.

خواندن این مطلب 3 دقیقه زمان نیاز دارد.

اتانازی (Euthanasia) چیست ؟

آیا بیمار حق انتخاب مرگ شیرین، مرگ خودخواسته یا اتانازی را دارد؟ برای محق دانستن اشخاص در استفاده از حق مرگ شیرین، قوانین حقوقی لازم است و عموما به رسمیت شمردن این حق، ریشه در عقاید و گرایشات مذهبی دارد. برای مثال مرگ در تمام ادیان حق است اما خودکشی از منظر دین در دایره گناهان نابخشودنی است. این نگاه بیشتر جنبه‌ی اخلاقی داشته و در عالم حقوق جایگاهی ندارد. علاوه بر گرایشات عقیدتی، اتانازی بخش مهمی در اخلاق پزشکی است و تاثیر فرهنگی و اجتماعی آن بسیار خواهد بود. موافقان و مخالفان این پدیده، استدلال‌هایی دارند که در ادامه به بررسی آن پرداختیم.

رویکرد موافقان و مخالفان اتانازی چیست ؟

از آنجاکه اتانازی از بحث برانگیزترین مباحث روز دنیا است بررسی دلایل موافق و مخالف آن می‌تواند در اتخاد تصمیم و به رسمیت شمردن این حق، راهگشا باشد.

موافقان معتقدند که بازدهی افرادی که مبتلا به بیماری لاعلاج و متحمل درد شدید هستند، در همه زمینه‌ها کاهش یافته و در مواقعی منفی می‌شود و به نوعی کادر درمان و جامعه، محکوم به ارائه‌ی خدمات بی‌اثر و پرهزینه می‌شوند. بنابراین اتانازی می‌تواند راهکاری برای تعدیل این خدمات و رهایی بیمار از درد و رنج باشد.

اما مخالفان این حق اعتقاد دارند که مرگ و تحقق آن از حیطه‌ی اختیارات انسانی فراتر است و با تنفیذ این اختیار، چرخه طبیعی دچار اخلال می‌شود و پیامدهای جبران ناپذیری دارد. از سویی دیگر، ناعلاجی بیماری را نمی‌توان به قطعیت بیان کرد چراکه خیلی از بیماری‌هایی که امروزه به راحتی درمان می‌شوند، در گذشته لاعلاج محسوب می‌شدند، بنابراین نمی‌توان ازدرمان قطع امید کرد. به علاوه نمی‌توان به قطعیت رسید که آیا مرگ بهترین انتخاب بیمار است یا خیر !

اتانازی به روش های مختلفی اجرا می شود که قطع دستگاه درمانی، ترزیق دوز بالای داروی آرام کننده می تواند از مصادیق آن باشد.

تحلیل حقوقی پدیده‌ی اتانازی ( مرگ به اختیار خود )

تعریف حقوقی اتانازی عبارتست از انجام یا عدم آن  از سوی شخصی که مسئولیت درمان بیماری را دارد و منجر به مرگ بدون درد و آرام بیمار می‌شود و با فرض جرم انگاشتن آن، متشکل از سه رکن قانونی، مادی و روانی است.

عنصر قانونی آن مباشرت یا معاونت مسئول درمان است.

عنصر مادی آن عبارتست از فعل یا ترک فعلی که عموما با تزریق دوز بالای داروی آرامبخش و قطع دستگاه‌های درمانی محقق می‌شود.

عنصر روانی آن عبارتست از کاهش درد و وجود انگیزه ای شرافتمدانه، هرچند آن انگیزه، منجر به مرگ می‌شود اما عنصر روانی آن مبتنی بر خیرخواهی و با حسن نیت است.

شاید تصور شود اتانازی با اصل آزادی اراده‌ی اشخاص در قانون همخوانی دارد، اما لازم است به این نکته توجه کرد که این اصل در امور قراردادی جاری است و توافقات متضاد با نظم عمومی و اخلاق حسنه، ممنوعیت دارد.

رویکرد کشورها به اتانازی

کشورهای محدودی این پدیده را قانونی می‌دانند. سوئیس اولین کشوری بود که این حق را برای تبعه‌ی خود و خارجیان تحت درمان در سوئیس، به رسمیت شناخت.

در حال حاضر سوئیس، سوئد،هلند، بلژیک و برخی از استانهای آمریکا و کانادا اتانازی را به رسمیت می‌شناسند.

اتانازی در ایران مبنای قانونی و شرعی ندارد چراکه در نظم عمومی، اخلاق حسنه و گرایشات عقیدتی اخلال ایجاد می‌کند و ممنوع اعلام شده است.

اگر به موضوع این مقاله علاقمند بوده اید، پیشنهاد می کنیم سری به مطلب مشابه بزنید :

منشور حقوق بیمار چیست ؟

جایگاه و حقوق بیمار در قانون ایران چیست ؟

نگارنده : مریم مهردوست