مجله حقوقی اندیشه

آیا هر شخصی با عنوان ضابط قضایی و در هرشرایطی امکان ورود به منزل افراد را دارد؟ برای اجرای حکم ورود به منزل چه قوانین و شرایطی متوجه ضابط قضایی است؟ در این مطلب به بررسی قوانین مربوط به اجرای حکم ورود به منزل و همین طور مفهوم ورود به عنف پرداختیم.

در چه صورتی حکم ورود به منزل صادر می شود؟

در صورتی که مقام قضایی در دادسرا یا دادگاه متوجه شود عوامل اتهام به متهم منصوب می شود،  نخستین مرحله رسیدگی به جرم، تحقیقات مقدماتی است. چنانچه در مرحله تحقیقات مقدماتی، متهم حضور نداشته باشد اما دلایل قوی ارتکاب جرم از سوی او برای بازپرس یا قاضی رسیدگی کننده احراز شود، درصورت لزوم، قاضی دادگاه یا بازپرس دادسرا در مرحله تحقیقات مقدماتی، می توانند حکم ورود به منزل متهم را صادر نمایند.

قواعد و ساعت اجرای حکم ورود به منزل به چه صورتی است؟

 تفتیش (بازرسی) در منازل باید با اجازه مقام قضایی باشد. براساس نظریه اداره حقوقی قوه قضاییه، با استنباط از مواد قانونی مذکور، اقدام به هرگونه بازرسی از منازل و اموال اشخاص که برای کشف جرم و جلوگیری از ورود مجرم به عمل می آید باید به دستور صریح و مستقیم مقامات صالح قضایی (دادستان و بازپرس) باشد و توسط ضابطان دادگستری صورت پذیرد. اجازه بازرسی منازل، در مواردی که حسب قوانین و مقررات، ظن قوی به حضور متهم یا کشف اسباب، آلات و ادله وقوع جرم وجود دارد، با دستور بازپرس مجاز است.

• تفتیش منازل باید در روز انجام شود. ورود به منازل افراد به هنگام شب، تنها در صورت ضرورت امکان پذیر است و قاضی باید جهات ضرورت را در صورتجلسه قید کند.
• بازرسی و تفتیش باید پس از کسب مجوز صورت پذیرد و از ورود هرنوع خسارت به ساختمان و اشیای داخل منزل اجتناب شود. چنانچه در محل بازرسی، فردی حضور نداشته باشد، تفتیش امکان پذیر نخواهد بود. مگر آنکه امر مذکور فوریت داشته باشد. در این صورت قاضی می تواند با قید مراتب در صورتجلسه، دستور بازرسی دهد. نکته قابل ذکر آن است هر زمان فرد در محل مورد بازرسی حضور نداشته باشد، در صورت فوریت، بازرسی باید با حضور اهل محل به عمل آمده و مراتب فوریت در صورتجلسه قید شود.
• حکم ورود به منزل، زمان و تاریخ معینی دارد که در حکم دقیقا قید می شود.

ضمانت اجرای عدم رعایت مقررات ورود به منزل چیست؟ 

براساس قانون مجازات اسلامی، هریک از مستخدمین ومامورین قضایی، غیرقضایی یا شخصی که خدمت دولتی به او ارجاع شده باشد، بدون رعایت ترتیب قانونی، بدون کسب اجازه و رضایت صاحب منزل وارد شود، به حبس از یک ماه تا یک سال محکوم  می شود. مگر آنکه اثبات نماید به امر یکی ازروسای خود که صلاحیت صدور حکم را داشته، اقدام به ورود و بازرسی کرده و در این صورت مجازات مزبور در حق آمر اجرا خواهد شد. این شخص اگر سبب وقوع جرم دیگری نیز شده باشد، به مجازات جرم مذکور نیز محکوم می شود.

درصورتی که ورود مامورین به منزل در شب واقع شود، مرتکب به حداکثر مجازات مقرر (یک سال حبس) محکوم خواهد شد.

جرم ورود به عنف 

براساس قانون مجازات اسلامی، هرفردی که به قهر و غلبه (غیرقانونی، اجبار ،تهدید و بدون کسب اجازه) داخل ملکی در تصرف دیگری شود، مرتکب جرم ورود به عنف شده است. مواردی مانند شکستن درب یا قفل، شکستن پنجره‌ها، تخریب دیوار یا استفاده از نردبان از جمله مصادیق ورود به عنف است. مجازات مرتکب، شش ماه تا سه سال حبس است. در صورتی که مرتکبین، دو نفر یا بیشتر و حداقل یکی از آنها حامل سلاح باشد، به حبس از یک تا شش سال محکوم می شوند.

چنانچه جرایم مذکور در شب واقع شود، مرتکب به حداکثر مجازات محکوم خواهد شد. براساس تعاریف فوق ،ورود سارقین به منزل شخص برای سرقت،  ورود ماموران انتظامی و ضابطین قضایی به منزل شخص بدون حکم قانونی،  ورود مالک به ملک دارای مستاجر بدون اجازه ، به صورت غیرقانونی  و نیز بدون حکم یا دستور قانونی، مصادیقی از ورود به عنف می باشند.

لازم به ذکر است، تنها در مواردی ورود به عنف تحقق پیدا می کند. به عنوان مثال، ورود شخص  به یک زمین یا باغ هر چند دیوار کشی نیز شده باشد، مصداق جرم مذکور نیست . همچنین در خصوص املاکی که چندین سال است متروکه هستند، جرم ورود به عنف تحقق نمی یابد. چنانچه ورود به منزل فرد به قصد سرقت، آدم ربایی و … باشد، علاوه برجرم  ورود به عنف، مجازات‌های مربوطه (سرقت،آدم ربایی و …) نیز اضافه می‌شود و اشد هرکدام از مجازات ها اعمال خواهد شد.

نحوه شکایت در خصوص جرم ورود به عنف به چه صورتی است؟

 به منظورشکایت ورود به عنف، فرد شاکی باید به دفتر خدمات الکترونیک قضایی یا کلانتری محل وقوع جرم، مراجعه کند و شکایت خود را ثبت نماید. در هردو حالت، پس از تشکیل پرونده، تعیین دادسرا و شعبه رسیدگی کننده، پرونده برای تحقیقات محلی به کلانتری ارجاع می شود. شاکی، باید ادله خود نظیر شهادت شهود، گزارش پلیس، تامین دلیل انجام شده، فیلم، عکس و … را به بازپرس ارائه دهد. بازپرس با بررسی مدارک، چنانچه مشتکی عنه را متهم تشخیص دهد، برای وی ابلاغیه جلب به دادرسی صادر می‌کند.  بدین صورت، مشتکی عنه باید در دادسرا حضور یابد و با ارائه وثیقه مناسب به سوالات پاسخ دهد. چنانچه بازپرس، پس از تکمیل تحقیقات، از توضیحات مشتکی عنه قانع شود، برای متهم ورود به عنف، کیفرخواست صادر کرده و پرونده را به دادگاه ارجاع خواهد داد. دردادگاه آخرین دفاعیات طرفین اخذ و در نهایت رای بدوی صادر می‌گردد. رای بدوی نیز ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدید نظر خواهی است. چنانچه بازپرس، مشتکی عنه را متهم نداند، برای وی قرار منع تعقیب صادر می‌کند. قرار منع تعقیب ظرف مدت  ده روز قابل اعتراض خواهد بود. رسیدگی به جرم ورود به عنف، در صلاحیت دادگاه کیفری دو است.

گردآورنده : نگین ارزانی