چالش های حقوقی یک تولید کننده محتوا یا بلاگر!
وبلاگ نویس یا بلاگر، فردی است که در فضای اینترنت به انتقال اطلاعات مشغول است و نقشی موثر در تولید محتوا و معرفی اشخاص، موسسات و شرکتها ایفاء می‌کند. در این مطلب به بررسی چالش ها و حقوق مولفین یا تولید کنندگان محتوا پرداختیم.
خلاصه مطلب :
من یک بلاگر هستم ! این روزها کافیست که سری به اینستاگرام یا شبکه های اجتماعی مختلف بزنید تا با تعداد زیادی از بلاگر ها روبرو شوید. داشتن یک وبلاگ و انتقال اطلاعات به صورت موضوعی یا فردی که قبل تر تنها در فضای وب نویسی رواج داشت، با گسترش شبکه های اجتماعی شکل دیگری به خود گرفته و در قالب ویدئو، ولاگ یا صفحات مختلف در شبکه های اجتماعی شاهد آن هستیم . اما یک سوال از ابتدای وبلاگ نویسی تا تغییر آن به شکل امروزی وجود دارد ! آیا افراد دیگر اجازه ی کپی برداری از این آثار را دارند ؟ قانون های بین المللی در این مورد چه می گویند ؟ در این مطلب به بررسی حقوقی وبلاگ نویس یا بلاگر مجازی پرداختیم .
خواندن این مطلب به 4 دقیقه زمان نیاز دارد.
وبلاگ چیست ؟
وبلاگ – weblog به مطالب نوشتاری گفته می‌شود که به شکلی متناوب ( روزانه – هفتگی – ماهانه و …) بر روی وب سایت اشخاص، موسسات و شرکتها برای استفاده کاربران اینترنتی قرار داده می‌شود و در واقع نشریه‌ای الکترونیکی است. طبق آنچه در مقدمه گقته شد، امروز وبلاگ در شبکه های اجتماعی نیز شکل دیگری هم پیدا کرده و در قالب ویدئو، عکس و صفحات مجازی است. حق مولف در حمایت از آثار نویسنده و بلاگر پیش بینی شده که البته استثنائاتی دارد. یعنی اشخاص با هدف آموزش و ارتقاء دانش عمومی منوط به عدم لطمه به حقوق پدیدآورنده، مجاز در بازنشر مطالب هستند که در مفاهیم حقوقی به این کار، “استفاده منصفانه” می گویند.
آیا استفاده از این آثار مجاز است؟
در حقوق وبلاگ نویس یا بلاگر، استثنائاتی بر اساس اهداف استفاده از آثار، ماهیت، میزان استفاده و نتایج و تاثیرات استفاده از آن، مشخص شده است. با مطالعه کنوانسیون‌های بین‌المللی می‌توان نتیجه گرفت که اگر نسخه برداری ویا باز نشر آثار، با اهدافی غیرانتفاعی و آموزشی همراه باشد، مجاز است . اما توجه داشته باشید که در این صورت باید حتما اعلام کنیم که محتوای ارائه شده تنها گرداوری مطالب دیگر است و نام نویسنده اصلی هم باید قید شود! انتصاب مطالب به نام خود حتی با اهداف آموزشی و غیرانتفاعی ممنوع است. در برخی از موارد، پدیدآورنده، برای استفاده عمومی از مطلب خود نیازی به این کار ندیده است. این گروه از مطالب اغلب بر اساس ماهیت اثر ( برای مثال مطالب آموزشی یا فرهنگی ) مشخص می شوند.
چالش های یک تولیدکننده محتوا یا بلاگر در فضای مجازی
حقوق مولف، از حقوق ملی است اما حالا این سوال مطرح می‌شود با توجه به اینکه اینترنت یک فضای فراسرزمینی است، قوانین حاکم بر آثار تالیفی، چطور مشخص می‌شوند؟! در همین راستا، اولین قدم اصلی را انجمن کتابداری اروپا با طرحی در حمایت آثار تالیفی در فضای مجازی آغاز کرد و به تنظیم آیین نامه ای عملی پرداخت. بعد از آن انجمن‌های حقوقی اروپا به این نتیجه رسیدند که بهترین راهکار در رفع چالشها، راه حل‌های فنآورانه است. با این هدف، موسسه ای به نام Info2clear که به خدمات حقوقی در اروپا مشغول است، به ارائه‌ی روشی کارآمد پرداخت. در این روش، آثار تولیدشده، ثبت می شوند و مادامی که حق ثبت پرداخت شده، آثار تالیفی از تعرض در امان هستند.
راهکارهای بین المللی در رفع چالشها
برای کاهش چالش‌های حق تولیدکننده محتوا در فضای مجازی، کنوانسیون های متفاوتی تنظیم شده است. کنوانسیون جرایم فضای سایبری – مجازی از این نمونه است که با تصویب اعضای اتحادیه اروپا ایجاد و تا به امروز تعداد اندکی از کشورها به آن پیوسته اند. کنوانسیون مذکور، ضمانت اجراهای کیفری را در نقض حقوق بلاگرها پیش بینی کرده است.
اما چالش های بین المللی وبلاگ چیست؟
همانطور که در بخش قبلی گفته شد، استفاده از آثار برای مقاصد آموزشی و غیرانتفاعی بلامانع است و عموما جرایم نقدی برای آنها در نظر گرفته نشد‌ه است. با توجه به فراسرزمینی بودن این موضوع در بستر اینترنت، سازمان مالکیت فکری جهانی (وایپو) یکی از مراجع بین المللی در حل اختلاف و رسیدگی به تعارضات قوانین کشورها منطبق بر توافقنامه تریپس، محسوب می‌شود، اما اینکه چرا اغلب کشورهایی که از بسترهای اینترنتی استفاده می‌کنند، از اعضاء تریپس نیستند، جای سوال دارد!
بسیار مشاهده شده است که وبلاگ‌ها محل انتشار مطالب خود را اعلام نمی کنند و همین موضوع در رسیدگی قضایی (صلاحیت دادگاه و انتخاب دادگاه صالح) مشکلاتی ایجاد می‌کند. با این اوصاف رویه قضایی بین المللی، قانون حاکم بر رسیدگی را قانون کشوری که در آن این بی‌اخلاقی اتفاق افتاده، می دانند.
حق مولف وبلاگ نویس، تولید کننده محتوا یا بلاگر
حقوقدان‌ها در پی ایجاد نظام منسجم در حمایت از حقوق وبلاگ‌نویسان هستند چراکه نقض کپی‌رایت در فضای مجازی خطری جدید در بی‌انگیزگی و کاهش خلاقیت تولیدکنندگان محتوا محسوب می‌شود. همین عامل، باعث عدم انتشار محتواهایی می‌شود که برای عموم جامعه بسیار مفید خواهند‌بود.
در حالت کلی حقوق وبلاگ نویس ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:
- حق مولف ( کپی رایت) نسبت به خود وبلاگ، نوع ساماندهی و ترتیب مطالب
- محتوا و پایگاه داده منتشرشده
اغلب وبلاگ‌های موجود در فضای مجازی “وب پیچ” هستند تا وبلاگ به معنای واقعی ! و پیش بینی زیرساخت‌های تکنیکی برای محدود کردن کپی برداری از وبلاگ‌ها، ضرورت دارد. بدیهی است کپی‌برداری از وبلاگ‌هایی که به بیان خاطرات شخصی می‌پردازند در مقایسه با دیگر وبلاگ‌ها، کمتر اتفاق می‌افتد.
و اما سخن آخر!
هر نوع تحولی نیازمند ایجاد بسترهای فرهنگی لازم است. امروزه حق مولف، با رشد فناوری و فعالیت پدیدآورندگان و انتشار سریع اخبار، در مقایسه با سال‌های گذشته بیش از پیش قابل درک است اما هنوز اذهان عمومی تعرض به آن را غیراخلاقی نمی‌دانندو فقدان قوانین و مقررات پیشگیرانه مزید بر علت شده و حقوق وبلاگ نویسان در خطر است. از سویی دیگر مشاهده شده که گاهی بلاگرها هم قائل به اخلاق نبوده و محتوای نگارنده دیگری را با نام خود انتشار می‌دهند.
ارائه‌ی آموزش‌های لازم و تعلیم عموم در فضاهای آموزشی نقشی اساسی دارد و امیدواریم که حقوقدان‌ها نیز، لوایحی جامع در حمایت از حقوق وبلاگ نویسان، بلاگرها، و تولیدکنندگان محتوا، برای طی مراحل قانونی ارائه دهند.
گردآورنده: مریم مهردوست