مجله حقوقی اندیشه

مدت زمان لازم برای مطالعه این مطلب : 3 دقیقه

چه آثار تحت حمایت قانون کپی رایت در ایران هستند؟

در ماده 2 قانون مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348، آثار مورد حمایت قانون به تفصیل بیان شده است. بند چهارم ماده مذکور به حمایت از آثار موسیقایی پرداخته که چهار دسته تقسیم می شوند :

ملودی یا مایه اصل آهنگ، ریتم یا ضرب، هارمونی ( همسازی، هم آهنگی) و تنظیم که به هرترتیب و روش نوشته یا ضبط شده باشد، مورد حمایت قرار می گیرند. در ادامه و در بند دهم همان ماده، به فرهنگ عامه یا فولکلور اشاره شده که مجموعه ای از دانش فنی سنتی، از جمله اختراعاتی بر اساس سنت و رسوم را هم شامل می‎شود. فرهنگ عامه متعلق به یک ملیت یا قومیت است و پدیدآورنده مشخصی ندارد به همین دلیل عموما دعاوی آن در سطح بین المللی مطرح می‎شود.

مبانی فکری حمایت از این آثار

مبانی فکری حمایت از این آثار بر سه تفکر استوار است:

حقوق طبیعی : حمایت از آثار کپی رایتی در قالب این حق، نفع عمومی مردم از کپی رایت نبوده بلکه حق مالکیتی است که در آثار ادبی و هنری به رسمیت شمرده می شود. به واسطه رسمیت دادن به این حق است که حقوق پدیدآورنده در قبال هرگونه تعرض ساماندهی و حفاظت می‎شود.

پاداش : قدردانی از پدیدآورنده اثر ادبی و هنری به نوعی بازپرداخت دینی است که عموم مردم بر پدیدآورنده دارند، چراکه پدیدآورنده با اثر ادبی و هنری خود نقشی در ارتقاء فرهنگ ایفاء می کند. میزان این پاداش بنا به استقبال عموم از اثر ارزیابی و محاسبه و در نسخ چاپ و نشر اثر متجلی می‎شود.

انگیزه : طرفداران این مبانی فکری معتقدند که هرآنچه برای عموم مفید است باید مورد حمایت قانونگذار قرار گیرد. چراکه تولید آثار ادبی و هنری مستلزم صرف هزینه و زمان زیادی است که با انتشار اولیه اثر و قابلیت تولید مجدد آن با کمترین هزینه، خطر تضعیع حقوق پدیدآورنده  فراهم می شود. به بیانی دیگر، انتشار کم هزینه اثر باعث عدم جبران هزینه اولیه پدیدآورنده و کاهش انگیزه تولید آثار ادبی می شود. به همین دلیل قانونگذار حمایت خود را در تمام انتشار های اثر از پدید آورنده، لحاظ می کند.

مدت حمایت از آثار مشمول قانون کپی رایت در ایران  

منطبق بر ماده 16 قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 که در سال 1398 اصلاح شد، مدت حمایت از حقوق مادی پدیدآورنده آثار مشمول قانون کپی رایت، متعلق به اشخاص حقوقی  و اثرهای سینمایی و عکاسی، سی سال از تاریخ انتشار یا عرضه است. منطبق بر قانون 12 همان قانون، حقوق مادی آثار کپی رایتی به مدت زندگی پدیدآورنده و در صورت انتقال آن حق با وصایت یا وراثت ، مدت حمایت به پنجاه سال از تاریخ مرگ پدیدآورنده ادامه خواهد داشت. حقوق معنوی در اموال فکری دایمی است و قابلیت انتقال ندارد.

در ادامه باید یادآور شد چنانچه پدیدآورنده ورثه ای نداشته باشد، حقوق مادی او بعد از فوت به وزرات ارشاد منتقل شده و عواید آن صرف امور فرهنگی سازمان مذکور می‎شود.

گردآورنده  : مریم مهردوست