مجله حقوقی اندیشه

اختراعات یکی از پراهمیت ترین و تجاری ترین موضوعات مالکیت فکری است. این موضوع به دلیل وجه بارز اقتصادی آن، مورد توجه سرمایه گذاران و حاکمین دولتهاست. بدیهی است دانش سنتی، برای برخورداری از حمایت قوانین و مقررات مالکیت فکری در این حوزه اختراعات جای می گیرد. در این مطلب به بررسی تمهیدات قانونی در حفظ دانش سنتی پرداختیم.

مدت زمان لازم برای مطالعه این مطلب : 3 دقیقه

مفهوم دانش سنتی در کشورهای در حال توسعه چیست؟

دانش سنتی یا بومی، دانشی محلی است متاثر از تاثیرات اقلیمی و زیستی محیطی که در زمینه های متفاوتی از جمله کشاورزی، طب، منابع مختلف طبیعی  قابل مشاهده است. دانش سنتی ریشه در  تجربیات بزرگان و حکمای محلی دارد. عموما کشورهای در حال توسعه از جمله ایرانريال از منابع غنی در این حوزه هستند و به همان تناسب نیازمند محافظت! که متاسفانه به دلیل خلاء های قانونی در حوزه مالکیت فکری، متضرر می شوند.

حمایت حقوقی از دانش سنتی در کشورهای در حال توسعه چگونه انجام می شود؟

متاسفانه تا به امروز، سندی به شکل خاص در این حوزه برای حمایت از کشورهای در حال توسعه که از منابع اصلی این حوزه هستند، تنظیم نشده است. هرچند حمایت از این دانش در کنوانسیون تنوع زیستی پیش بینی شده اما این کنوانسیون از اسناد مالکیت فکری نیست. به همین دلیل، حقوقدانها یکی از ساز و کارهای حفظ این حقوق را تعهد به افشاء آن در قالب اظهارنامه اختراع می دانند. 

کشورهای در حال توسعه که در مقایسه باسایر کشورها در حمایت از اموال فکری پیشتاز هستند، معتقدند که تعهد به افشاء یکی از راههای ایجاد تعادل بین قوانین و مقررات کنوانسیون تریپس و تنوع زیستی است. بدیهی است برای اجرایی شدن کنوانسیون های بین المللی، تبین و تدوین مقررات ملی و داخلی ضروری است. این درحالیست که در قوانین و مقررات ایران، تعهد به افشاء مسکوت مانده است!

استانداردهای افشاء اطلاعات

کشورهای توسعه یافته برای اجرای این سیاست، استادندارهایی را  تنظیم کرده اند که مختصرا عبارتند از:

– تعیین ماهیت اطلاعاتی که باید افشاء شود. ( آن منابع ژنتیکی، بیولوژیک یا به همراه دانش سنتی است؟ )

– تبین کشور مبداء . یعنی صرف وجود منابع طبیعی در آن کشور، می توان آن کشور را مبداء تلقی کرد یا کشور مبداء، مشمول کشورهای فراهم کننده می شود؟

– پیش بینی اسناد و مستندات ضروری در پیوست اظهارنامه افشاء.

– تعیین متولی اصلی در بررسی ادعا و تایید و صحت آن.

– پیش بینی ضمانت اجرای عدم رعایت موارد فوق.

از آنجاکه در قوانین و مقررات داخلی ایران، تعهد به افشاء اطلاعات برای حمایت از دانش سنتی پیش بینی نشده است، به نظر می رسد توجه به استاندارهای کشورهای توسعه یافته،  راهنمایی برای حقوقدانها و فعالین این عرصه در اصلاح قوانین باشد.

گردآورنده  : مریم مهردوست