مجله حقوقی اندیشه

همان طور که میدانیم صدور گذرنامه برای دختر ها و خانم های متاهل متفاوت است. بانوان متاهل برای صدور گذرنامه و خروج از کشور به اجازه رسمی شوهر نیاز دارند. در این مطلب به بررسی حق خروج از کشور زنان در ایران پرداختیم.

شرایط خروج از کشور برای زنان متاهل و دختران مجرد

بر اساس ماده ۱۸ قانون گذرنامه، برای زنان متأهل صدور گذرنامه منوط به اجازه همسر است؛ به موجب این ماده: برای اشخاص زیر با رعایت شرایط مندرج در این ماده گذرنامه صادر می‌شود:

– اشخاصی که کمتر از ۱۸ سال تمام دارند و کسانی که تحت ولایت و یا قیمومیت هستند با اجازه کتبی ولی یا قیم آنان.
– مشمولین وظیفه عمومی با اجازه کتبی اداره وظیفه عمومی.
– زنان شوهردار ولو کمتر از ۱۸ سال تمام، با موافقت کتبی شوهر و در موارد اضطراری اجازه دادستان شهرستان محل درخواست گذرنامه که مکلف است نظر خود را اعم از قبول درخواست یا رد آن حداکثر ظرف سه روز اعلام دارد، کافی است. زنانی که با شوهر خود مقیم خارج هستند و زنانی که با مرد خارجی ازدواج کردند و به تابعیت ایرانی باقی مانده‌اند، از شرط این بند مستثنی هستند.

آیا اجازه خروج از کشور برای دختران مجرد لازم است؟

بر اساس ماده ۱۸ قانون صدور گذرنامه، دختران مجردی که زیر ۱۸ سال سن دارند برای خروج از کشور احتیاج به اجازه ولی قهری یعنی همان پدر و جد پدری دارند.

– زمانی که دختری ازدواج کند، اجازه خروج از کشور بر عهده همسر وی است، حتی اگر بالاتر از ۱۸ سال سن داشته باشد.

– در صورتی که خانمی پیش از آن که ازدواج کند گذرنامه دریافت کرده باشد و آن گذرنامه هنوز اعتبار داشته باشد، تا زمان اعتبار آن گذرنامه نیازی به اخذ اجازه برای خروج از همسر خود ندارد ولی در صورت انقضای اعتبار آن گذرنامه برای تمدید آن به اجازه همسرش احتیاج خواهد داشت.

همانطور که گفته شد، خانم‌هایی که در خارج از کشور با همسر خود زندگی می کنند و یا همسر خارجی دارند به طور کلی برای خروج از کشور به اذن همسر نیازی ندارند.

شرایط خروج در مورد زنان متاهل

بانوان متاهل طبق قانون گذرنامه، برای خروج از کشور نیازمند اذن همسر هستند. بنابراین در کشور ما زن متاهل نمی تواند بدون اجازه شوهر از کشور خارج گردد مگر با ارائه دلایل منطقی ! مانند آنکه زن متاهل به همراه همسر خود مقیم خارج از کشور باشد یا زن با مرد خارجی ازدواج کند و به تابعیت ایرانی خود باقی بماند. همچنین چنانچه زن در زمان عقد نکاح اجازه خروج از کشور را از همسر در قالب یکی از شروط ضمن عقد دریافت کرده باشد و یا پس از عقد نکاح به صورت سندی جداگانه به صورت وکالت بلاعزل دریافت نماید، می‎تواند از کشور خارج شود و همچنین بانوان متاهل  به قصد انجام حج تمتع نیز امکان خروج از کشور را دارند. در صورتی که زن بدون دلایل منطقی از سوی شوهر ممنوع الخروج  شود و دادستان یا دادگاه، به ضرورت خروج وی از کشور پی ببرند، می توانند مجوز خروج از کشور را برای زن صادر نمایند. بنابراین، شرط خروج زن متاهل از کشور موافقت کتبی همسر است.

لازم به ذکر است این موارد در مورد عقد موفت صادق نیست.

خروج بانوان مطلقه از کشور

دختران وبانوان بالای 18 سال تا (سقف سنی 40 ) نیازمند اجازه سرپرست خود برای خروج از کشور هستند ولی منعی برای دریافت گذرنامه ندارند ولی در مورد زنان مطلقه تا  سقف 40 سال، بدین صورت نیست و زن مطلقه به منظور دریافت گذرنامه نیازمند اجازه ولی قهری (پدر و جد پدری) یا  دادگاه است.

در چه مواردی زن بدون اجازه شوهر می تواند از کشور خارج شود ؟

اصولا زن برای خروج از کشور نیاز به اجازه همسر دارد اما بعضا مواردی ضروری به وجود می آید که زنان برای خروج از کشور می توانند از دادستان اجازه بگیرند. در این موارد تشخیص خروج  به عهده دادستان  است و نظر دادستان هم قابل اعتراض نخواهد بود. البته قانون مذکور، زنانی که خارج از کشور سکونت دارند یا همسرشان تابعیت ایرانی ندارد را مستثنی کرده است. موارد اضطرار زنان عبارتست از : فوت یکی از اقوام درجه یک، درمان، ملاقات با پدر و مادر و یا سفرهای زیارتی که می توانند از دادگاه اجازه خروج کسب نمایند.

قانون ایران در خصوص خروج زنان عضو تیم های ملی

در سال های اخیر ممنوعیت خروج بعضی از بانوان ملی پوش از کشور توسط همسرانشان، ضرورت اصلاح  قانون را آشکار کرد و سبب شد که طرح اصلاح ماده 189 قانون گذرنامه مصوب 1351در مجلس مطرح شود. براساس تبصره الحاقی این طرح، حج تمتع ، شرکت در مسابقات و همایش های علمی، فرهنگی و اقتصادی به نمایندگی از سوی ایران با تایید مرجع ذی صلاح جزء موارد اضطراری محسوب می‎شود. بنابراین زنانی که عضو تیم‎های ملی ایران هستند نیز می توانند فقط در مواقع اضطراری از کشور خارج شوند. البته بدیهی است با وجود تصویب قانون سال 51 ، همچنان  شوهر در هرزمان می تواند از اجازه خود منصرف شود و با مراجعه به پلیس گذرنامه، نسبت به جلوگیری از خروج همسرش اقدام نماید و بنابراین  گذرنامه زن ضبط  خواهد شد. به عنوان مثال، نیلوفر اردلان بازیکن فوتبال و بازیکن فوتسال زنان ایران در راه سفر تیم ملی فوتسال زنان ایران به رقابت های جام ملت های آسیا با مخالفت همسر خود (مهدی توتونچی مجری ورزشی صداسیما) مواجه شد و نتواست کاروان تیم ملی را همراهی کند. بدنبال همین ماجرا، این قانون به موضوع جنجالی رسانه ها بدل شد و در نهایت پس از پیگیری های فراوان و با کسب مجوز از دادستانی کل کشور، نیلوفر اردلان توانست همراه ملی پوشان، به مسابقات قهرمانی فوتسال زنان جهان 2015 گواتمالا سفر کند.

آیا زن برای هربار خروج از کشور نیازمند اجازه شوهر است؟ 

طبق قانون مصوب و در خصوص تمدید پاسپورت ، زن نیاز به کسب اجازه مجدد از شوهر یا پدر برای تمدید پاسپورت ندارد، بنابراین اجازه اولیه از سوی شوهر یا پدر کفایت می‎کند و زن می تواند پاسپورت خود را تمدید کند و یا از کشور خارج  شود.

گردآورنده: نگین ارزانی