مجله حقوقی اندیشه

جرم هتک حرمت چیست ؟ در ابتدا باید بگوییم اگر شخصی به هرنحو آبروی دیگری را ببرد و باعث تحقیر او شود، مرتکب جرم هتک حرمت شده است. هتک حرمت ممکن است به صورت لفظی ، عملی ، حضوری یا در فضای مجازی اتفاق افتد. در ادامه قصد داریم مختصرا به شرح هتک حرمت، مصادیق آن و شرایط اثبات هتک حرمت بپردازیم.

مدت زمان لازم برای خواندن این مطلب : 4 دقیقه 

هتک حرمت چیست؟

 ابتدا بهتر است با مفهوم هتک حرمت بیشتر آشنا شویم. هتک حرمت یک مفهوم کلی و عام است. درواقع منظور از هتک حرمت، ارتکاب رفتار یا هر عملی است که به موجب آن شخصیت و اعتبار شخص حقیقی یا حقوقی خدشه دار و تضعیف شود.

افترا به چه معناست؟

افترا در لغت به معنای تهمت زدن و درواقع نسبت دروغ دادن به دیگری است. یکی از مصادیق هتک حرمت ، افترا است بنابراین براساس قوانین ایران، هرگاه فردی به وسیله نوشته ای، به صورت نطق یا هروسیله دیگری که ممکن است در مجامع به کارگرفته شود ، به طور واضح جرمی را به دیگری نسبت دهد و در مقام اثبات آن جرم برنیاید، عمل افترا را انجام داده است. به همین دلیل اگر نسبت دهنده جرم افترا، با شکایت فردی که جرم به او نسبت داده شده ، در مرجع قضایی صلاحیتدار روبرو شود، قابل تعقیب کیفری خواهد بود. در حقیقت گاهی ممکن است اشخاص با تعدی به حقوق دیگران آن هارا در جامعه دچار آسیب و ضرر معنوی کنند و به همین دلیل قانونگذار به منظور جبران و بازگشت حیثیت و حقوق از دست رفته شخص زیان دیده، این حق را به او داده است که با طرح شکایت حق خویش را استیفا (مطالبه) کند.

جرم توهین و مجازات آن 

یکی دیگر از مصادیق هتک حرمت، توهین به معنای تحقیر کردن یا پست جلوه دادن افراد است. همچنین توهین درعلم حقوق عبارتست از به کار بردن الفاظ یا انجام عملی که از نظر عرف جامعه توهین آمیز باشد. بنابراین توهین صرفا لفظی نیست و میتواند عملی نیز باشد. مشروط به آنکه آن رفتار در عرف جامعه  توهین آمیز محسوب شود. به طور مثال (پرتاب آب دهان) مصداقی از رفتار توهین آمیز است. برای آنکه جرم توهین محقق شود شرایطی لازم است. از جمله آنکه مخاطبی که به او توهین شده، معین وشخص حقیقی باشد (اداره یا سازمان نباشد)، فردی که به او توهین شده است زنده و توهین حضوری یا علنی باشد. منظور از حضوری بودن توهین آن است که شخص مورد توهین قرار گرفته، کلمات توهین آمیز را بشنود یا حرکات توهین آمیز را ببیند . نیازی نیست توهین حتما با حضور فیزیکی شخص باشد و مشاهده شده است که توهین از طریق تلفن، دوربین مداربسته ، پیامک یا ایمیل نیز می تواند اثبات شود. توهین از جرایم  قابل گذشت است که تعقیب آن با شکایت شاکی خصوصی آغاز می شود. مجازات توهین ساده به افراد از قبیل فحاشی، استعمال الفاظ رکیک چناچه موجب حد قذف نباشد طبق قانون کاهش مجازاتهای حبس تعزیری، جزای نقدی درجه شش ( جزای نقدی بیش از بیست میلیون ریال تا هشتاد میلیون ریال ) خواهد بود. همچنین اگر به اشخاصی از جمله روسای سه قوه یا معاونان رئیس جمهور یا وزرا ، شرکت های دولتی و شهرداری ها و… در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین شود، توهین کننده  به سه تا شش ماه حبس یا 74 ضربه شلاق وهمچنین به پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود.

نشر اکاذیب چیست؟

در فرضی که شخص به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی، یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر کنند یا برای همان مقاصد، اعمالی را برخلاف حقیقت به عنوان نقل قول به شخص حقیقی، حقوقی یا مقامات رسمی صریحا نسبت دهد (اعم از اینکه اعمال مزبور به نحوی موجب ضررمادی یا معنوی به غیرشود) ،علاوه براعاده حیثیت (درصورت امکان)، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هردو مجازات محکوم می شود.

جرم قذف و مجازات آن 

یکی دیگر از موارد هتک حرمت ، قذف یعنی نسبت ناروای زنا (نزدیکی میان مرد و زن بدون عقله زوجیت ) یا لواط (رابطه جنسی میان دو مرد) به دیگری است. قذف، بسیار شبیه توهین یا افترا است اما  قانون گذار به جهت تاثیری که بر حیثیت و آبروی مخاطب قذف و اطرافیان آن فرد دارد آن را جرمی خاص با آثار و احکام و مجازات خاص دانسته است. قذف باید روشن و بدون ابهام و نسبت دهنده قذف به معنای لفظ آگاه باشد. قذف درصورتی موجب حد می شودکه قذف شونده در هنگام قذف بالغ ، عاقل، مسلمان ، معین و غیرمتظاهر به زنا یا لواط باشد. لازم به ذکر است قذف حق الناس است و به همین دلیل تعقیب و اجرای مجازات منوط به مطالبه شخص قذف شده (مقذوف) خواهد بود. حد قذف 80 ضربه شلاق است و درصورتی که شخص زنا یا لواط را در حالت اکراه ( اجبار به انجام کاری) یا عدم بلوغ به دیگری نسبت دهد، به سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش محکوم می شود .

شرایط اثبات هتک حرمت (توهین)

درخصوص توهین به اشخاص عادی، برای ثبت شکواییه  باید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرد. چنانچه مدارک شاکی شامل متن، پیامک یا شهود باشد پس از ثبت شکواییه ، پرونده به دادسرای محل وقوع جرم ارجاع می شود . در صورتی که هتک حرمت درفضای مجازی انجام شده باشد ، پرونده به دادسرای جرائم فضای مجازی ارجاع خواهد شد. اگر جرم به صورت پیامکی یا درفضای مجازی صورت گیرد باید استعلام خط تلفن همراه نیز انجام شود. لازم به ذکراست وجود تصاویری از متن پیام ها درگوشی همراه و نگه داشتن پیام ها الزامی است در غیر این صورت قاضی قرار منع تعقیب صادر می کند و چنانچه شهودی برای اثبات جرم توهین وجود داشته باشد، شهود ابتدا باید به کلانتری محل جرم مراجعه نموده و اظهارات خود را ثبت می کند. همچنین شهود بایستی در دادسرا حاضر شود و به سوالات دادیار پرونده نیز پاسخ دهد . چنانچه جرم هتک حرمت برای دادیار پرونده محرز شود، با صدور قرار مجرمیت برای متهم، ابلاغیه جلب به دادرسی صادر خواهد شد، یعنی متهم موظف است ظرف 5 روز خود را به دادسرا معرفی کند در غیر این صورت  جلب شده  و پس از حضور متهم در دادسرا برای وی قرار وثیقه تعیین می شود.

در خصوص جرم توهین معمولا حدود 50 میلیون تومان وثیقه تعیین می شود. فیش حقوقی معتبر ، جواز کسب و یا سند ملک و ماشین نیز قابل پذیرش است. همچنین در فرض نداشتن وثیقه ، متهم تا روز دادگاه در بازداشت خواهد بود و در نهایت پس از جلسه دادگاه اگر قاضی به اثبات جرم رای دهد، مجازات آن را تعیین کرده و پس از قطعیت حکم، پرونده برای اجرای حکم به اجرای احکام سپرده می شود. جرم توهین یکی از جرائمی است که پیگیری آن از زمان شکایت تا نتیجه گیری بسیار زمان بر و نیازمند حضور در مراکز مختلف نظیر دادسرا  ، کلانتری ، دادگاه و بنا به مکان وقوع جرم مخابرات و … است.

پاپاراتزی و مرگ بازیگر جوان ایرانی :

در اسفندماه سال 1400، زهره فکور صبور با مصرف 100 قرص آرام بخش به زندگی اش پایان داد. چندی قبل شخصی به نام امین فردین، خبرنگار سابق ایرانی و مقیم آلمان که خودش را پاپاراتزی و افشا کننده پشت پرده ی زندگی سلبریتی ها معرفی می کند، جزئیاتی از زندگی و روابط شخصی او منتشر کرد که درست یا غلط بودن آن مشخص نیست. عده ای این اقدام بازیگر 43 ساله را در واکنش به حرفهای امین فردین می دانند. درستی این ادعا هیچ گاه اثبات نخواهد شد اما خوب است در ادامه به بررسی این موضوع بپردازیم.

پاپاراتزی کیست؟

پاپاراتزی به عکاسانی گفته می‌شود که کارشان تهیه ی عکس های جنجالی از چهره‌های سرشناس و نیز خانواده و نزدیکان آنان و فروش این تصاویر به مجلات مختلف است. معمولاً پاپاراتزی‌ها عکس‌های موردنظر خود را در مکان‌های عمومی می‌ گیرند. برای این منظور، با به‌دست‌آوردن سرنخ‌هایی از برنامه‌های عمومی یا خصوصی یک چهره سرشناس، این عکاسان در مکان و زمان موردنظر حاضر می‌شوند و عکس‌های عامه‌پسندی از این شخصیت‌های محبوب تهیه می‌کنند.

سخن آخر :

گسترش شبکه های اجتماعی باعث شده که بسیاری دچار سندروم پاپاراتزی شوند. بدین شکل که افراد اطلاعاتی را از شخصی منتشر می کنند که از صحت آنها بی اطلاعیم و به علاوه دلیل و مدرکی از درستی آنها ارائه نمی شود ! همسو نبودن این اطلاعات، با عرف جامعه اغلب منجر به ابراز خشم بسیاری از مخاطبان می شود. ساختارهای جوامع و به خصوص جامعه ای مانند ایران، باعث شده که تفاوت میان شفاف سازی، توهین و افترا و آبروبری را به درستی ندانسته و آنها را مشابه هم فرض کنیم.

هر چند شفاف سازی کاری مفید است و به آگاهی جامعه کمک می کند اما خوب است سوال کنیم آیا انتشار اطلاعات زندگی خصوصی افراد بدون مدرک و دلیل هم در تعریف شفاف سازی قرار می گیرد؟ این افشاگری چه سودی برای مخاطب خواهد داشت ؟ اگر چه ارتباط بین سخنان خبرنگارسابق و بازیگر مشخص نبوده و قضاوت ممکن نیست، اما خوب است توجه کنیم که مواردی از این دست می تواند بدون شک باعث نابودی زندگی افراد شود. طبق آنچه در ابتدای این مطلب بررسی شد، قوانین و مجازات مشخص شده برای موارد چون هتک حرمت، توهین، افترا و … به منظور حفاظت از زندگی و جان و سلامت روانی افراد مقرر شده است.

گردآورنده  : نگین ارزانی