مجله حقوقی اندیشه

قرارداد صلح عمری، قراردادی است که طی آن، مالک یک ملک، مالکیت ملک خود را از طریق قراردادی به نام صلح و با ارائه مدارک لازم، به شخص دیگری منتقل می کند. در این مطلب به شرایط انجام قرارداد صلح عمری و بررسی جنبه های مختلف آن پرداختیم.

مطابق ماده 752 قانون مدنی مقررشده است ”  صلح ممکن است یا در مورد رفع تنازع موجود و یا جلوگیری از تنازع احتمالی ، در مورد معامله و غیر آن واقع شود “. بنابراین می توان گفت قرارداد صلح ، قراردادی است که افراد بر مبنای آن توافق می کنند بین خودشان بابت اختلاف موجود یا اختلافی که ممکن است در آینده رخ دهد صلح کنند. طبق این تعریف قرارداد صلح را می توان در دو شرایط تعریف کرد. اختلافی که در زمان حال بین دو فرد به وجود آمده یا پرداختن به موضوعی که در آینده باعث اختلاف خواهد شد. صلح عمری که در این مطلب به آن خواهیم پرداخت از نوع دوم است.

مفهوم صلح عمری چیست؟

صلح عمری، قراردادی است که طی آن، مالک یک ملک، مالکیت ملک خود را از طریق قراردادی به نام صلح به شخص دیگری منتقل می کند. اما این قرارداد دارای دو شرط است:  مصالح، تا زمانی که در قید حیات است، مالک منافع ملک متعلق به خود است، یعنی کسی نمی تواند او را از ملک بیرون کند. ثانیا، بعد از فوت مالک، صلح کامل و متصالح علاوه بر عین، مالک منافع مال نیز شده و بتواند از آن استفاده کند.

صلح عمری معمولا برطرف کننده یکی از محدودیت هایی است که در رابطه با وصیت نامه مطرح می شود. مطابق قانون هر شخص تنها می تواند یک سوم از اموال خود را برای پس از مرگ، ببخشد و به جز ثلث مال امکان وصیت برای باقی آن بدون اجاره و امضای وراث وجود ندارد. اما در صورتیکه فردی تمایل داشته باشد تمام مال یا بیشتر از ثلث آن را به یکی از وراث ببخشد راه حل قانونی آن صلح عمری است.

صلح عمری چه مزایایی دارد؟

طبق آنچه بیان شد، اگر فرد بخواهد تمام اموال یا بیش از ثلث آن را به یکی از وراث واگذار کند، از نظر قانونی و از طریق وصیت نامه ممکن نیست. بنابراین فرد باید از صلح عمری استفاده کند. مزیت دیگر استفاده از صلح عمری میزان مالیات کمتر آن در مقایسه با قرارداد بیع یا همان قرارداد خرید و فروش و مالیات بر ارث، است.

به علاوه در این روش، علاوه بر اینکه مالک، تکلیف اموال خود را مشخص کرده تا پایان عمر و با خیال راحت در ملک انتقال داده شده، سکونت و زندگی کند.

انتقال سند در صلح عمری

در قرارداد صلح عمری، به محض انعقاد قرارداد، مالکیت عین به متصالح انتقال یافته و در صلح عمری، سند منتقل می شود. اما مالکیت منافع، برای مصالح ( مالک اصلی) باقی مانده و تا زمان مرگ وی، این حق برقرار است. یعنی برای مثال اگر شخصی با فرزند خود صلح عمری برقرار کند، فرزند امکان اخراج او از ملک را نخواهد داشت. ثانیا، مصالح می تواند با درج خیار در قرارداد صلح، امکان فسخ قرارداد صلح عمری را پیش از فوت خود داشته باشد.

شرایط استفاده متصالح ( صلح گیرنده ) از مال

همانطور که گفته شد، در صلح عمری، به محض انعقاد قرارداد، متصالح، مالک مال صلح شده خواهد شد. بنابراین می تواند فروش ملک صلح شده را انجام دهد با این تفاوت که باید با خریدار شرط کند که حق مصالح برای سکونت در خانه صلح شده، حفظ شود.

مرگ متصالح ( صلح گیرنده ) پیش از صالح

در صورت مرگ متصالح، عقد صلح به عنوان یک عقد لازم، همچنان به قوت خود باقی می ماند و فسخ نخواهد شد. اما باید توجه داشت که منافع صالح تا پایان عمر او باقی است و پس از فوت به وراث متصالح منتثل می شود.

آیا باید صلح عمری را در دفترخانه اسناد رسمی منعقد کرد؟

صلح نامه دستی فاقد اعتبار قانونی است؟

صلح عمری ، لزوما نیازی به ثبت در دفترخانه اسناد رسمی ندارد. اما در خصوص صلح عمری برای انتقال ملک، به نفع متصالح است که در محضر ثبت شود. در هر حال توان اثباتی صلح نامه محضری، از صلح نامه دستی بیشتر است.

شرایط فسخ صلح عمری

توجه داشته باشید که صلح عمری، نوعی عقد لازم است. یعنی برای فسخ آن یا باید طرفین با هم تصمیم بگیرند یا اینکه، در قرارداد صلح عمری، برای یکی از طرفین، اختیار یا حق فسخ قرارداد پیش بینی شده باشد. به همین دلیل، برخی اقدام به انعقاد صلح خیاری می کنند تا صلح کننده، تحت شرایط مشخصی، بتواند آن را به هم بزند.

شرایط صلح کننده و صلح گیرنده برای انعقاد صلح عمری 

کافیست طرفین، عاقل و بالغ و توانایی تصرف در اموال خود را داشته باشند. همچنین قصد، رضایت و مشروعیت جهت معامله صلح عمری، باید لحاظ شود. به علاوه طرفین می توانند شرایط دیگری را نیز برای انعقاد صلح عمری درج کنند. یعنی بنا به خواست طرفین، صلح عمری، می تواند معوض یا غیر معوض یا مشروط به انجام اموری از جانب متصالح باشد.

مدارک لازم برای صلح عمری

سند ملکی ملک موضوع صلح عمری، اعم از سند تک برگی و یا دفترچه ای

پایان کار؛ مشروط بر اینکه موضوع صلح عمری، اعیانی احداثی باشد

جواب استعلام شهرداری

جواب استعلام دارایی

اسناد هویتی مصالح و متصالح، شامل کارت ملی و شناسنامه طرفین

جواب استعلام ثبت

اجاره نامه عرصه، در حالتی که ملک موضوع صلح عمری، اوقافی باشد.