مجله حقوقی اندیشه

آزار و تعرض جنسی یکی از معضلات جوامع است که کمتر در مورد آن صحبت می شود. اغلب این تجربیات تلخ زمانی علنی می شود که انجام این عمل بارها و بارها توسط فرد خاطی اتفاق افتاده است و اشخاص زیادی از نظر جسمی و روانی آسیب دیده اند. در نظر داشته باشید که آزار و تجاوز جنسی در مورد زنان، مردان و کودکان اتفاق می افتد و صرفا متعلق به گروه خاصی نیست. مدتی است که در ایران به صورت پراکنده در مورد افرادی مشخص و به خصوص سلبریتی ها گزارش هایی منتشر شده است. از آنجا آگاهی در مواردی اینچنین می تواند در نحوه ی برخورد افراد نقش مهمی داشته باشد بنابراین لازم است که به صورت کامل به بررسی آن و قوانین حاکم در ایران بپردازیم. اما در قدم اول لازم است بدانیم که تعرض، آزار و تجاوز جنسی سه موضوع متفاوت بوده و هر یک تعریف خاص خود را دارند.

مدت زمان لازم برای مطالعه این مطلب : 4 دقیقه 

آزار جنسی و مصادیق آن (sexual harassment) :

آزار جنسی شامل هر نوع رفتار جنسی ناخوشایندی‌ است که توهین‌آمیز، تحقیرکننده یا تهدیدآمیز باشد. هر نوع رفتار و یا کلام جنسی‌ بدون رضایت طرف مقابل از مصادیق آزار جنسی‌اند :

لمس یا تماس بدون رضایت

ابراز نظر با معنای جنسی

درخواست رابطه‌ جنسی

چشم‌چرانی و خیره نگاه کردن

نمایش حرکات یا رفتارهای بدنی حاوی مضامین جنسی

شوخی‌های جنسی

سوال کردن درباره زندگی جنسی فرد

توهین با الفاظ جنسی

ارتکاب به رفتار مجرمانه، مثل تماس تلفنی بی‌دلیل،‌ بدن‌نمایی یا تعرض جنسی

تعرض جنسی و مصادیق آن (sexual assault) :

هر گونه آزار جنسی که منجر به احساس تحقیر، درد،‌ ترس یا ارعاب شود “تعرض جنسی” است. تعرض جنسی می‌تواند روانی یا جسمی باشد. برای مثال اگر فردی وادار به تماشای محصولات پورنوگرافیک یا شنیدن هرزه گویی های جنسی شود، تعرض روانی اتفاق افتاده. اما شکل فیزیکی آن می‌تواند شامل تجاوز یا واداشتن شخص به ارضای جنسی فرد متعرض، تماشای اعمال جنسی یا لمس اجباری بدن متعرض باشد.

اغلب تعرض جنسی اغلب بر بستری شکل می گیرد که فرد متعرض موقعیتی بالاتر دارد و با سوءاستفاده از این موقعیت، شخص آسیب‌دیده را با ارعاب یا تهدید وادار به سکوت می‌کند. گرفتن عکس یا فیلم و تهدید به تماس با خانواده فرد یا محل کار از مصادیق تعرض جنسی هستند.

تجاوز جنسی (Rape) :

به هر نوع دخول اجباری آلت جنسی یا هر عضو خارجی به بدن شخص مقابل از طریق واژن،‌ مقعد یا دهان، بدون رضایت شخص مقابل تجاوز جنسی گفته می شود.این مفاهیم توسط نهادهای مردم‌نهاد بین‌المللی برای تمام انسان‌ها در همه‌ کشورها تبیین شده است. اگرچه ممکن است نهاد قانون‌گذار هر کشوری قوانین متفاوتی را برای این تعرض‌ها در نظر گرفته باشد. به عنوان مثال در آمریکا هر ایالت تعاریف و مصادیق متفاوتی برای تجاوز در نظر گرفته است.

به صورت کلی آزار جنسی در سه شکل مختلف صورت می گیرد:

آزار جنسی با رضایت واقعی

آزار جنسی بدون رضایت

آزار جنسی با حکم نارضایتی

آزار جنسی با رضایت واقعی

اگر رابطه ی جنسی با رضایت طرفین انجام شود، فرد مشمول مجازات کیفری نخواهد شد و تنها زمانی که آسیب‌ها یا خسارات مادی و یا معنوی از جمله : بارداری ناخواسته، بروز انواع بیماری‌ها و خدشه دار شدن حیثیت اتفاق افتد، امکان پیگیری به صورت قانونی وجود دارد.

آزار جنسی بدون رضایت

تجاوز به عنف مصداقی کامل از آزار جنسی بدون رضایت است. این نوع آزار با نارضایتی کامل فرد و آسیب بدنی، روحی و روانی قربانی همراه است. تجاوز در زمان بستن دست و پا و یا در زمان بی‌هوشی و اغما از جمله نمونه‌های آزار جنسی بدون رضایت به شمار می‌ رود.

آزار جنسی با حکم نارضایتی

در فرضی که برای مثال فرد برای محافظت از دیگری تن به رابطه جنسی و چاره ی دیگری نداشته باشد آزار جنسی با حکم نارضایتی است. یعنی شرایطی که در آن اگر چه فرد رضایت داده اما این رضایت با اکراه همراه بوده است و نوعی آزار جنسی محسوب می شود.

به عنوان مثال، زمانی که فرد برای معاینه پزشکی به دکتر مراجعه کرده، اما هنگام معاینات، پزشک دست به اقداماتی می‌‌زند که از معاینه فراتر است، از اذیت جنسی با حکم نارضایتی اتفاث افتاده است.

قوانین ایران در مورد جرم تجاوز جنسی :

تجاوز جنسی در قانون ایران مجازاتی هم ردیف قتل ، آدم ربایی ، کودک آزاری ، قاچاق مواد مخدر ، زنا ، تروریسم ، سرقت مسلحانه ، اخاذی و جعل دارد و برقراری هر گونه رابطه ی جنسی خارج از نکاح، زنای به عنف تلقی می شود.

مطابق با قانون ۲۲۴ مجازات اسلامی حد زنا در موارد زیر، اعدام است:

زنا با محارم نسبی

زنا با زن پدر (اعدام زانی)

زنای زن مسلمان با مرد غیر مسلمان (اعدام زانی)

زنای به عنف یا اکراه از سوی زانی (اعدام زانی)

علاوه بر کیفر اعدام متجاوز مقرر در بند ت ماده 224 قانون مجازات  اسلامی1392 ، قانونگذار در ماده 231 این قانون ، پرداخت ارش البکاره و مهرالمثل را نیز بعنوان ضمانت اجرای مدنی تجاوز و راهکاری برای حمایت از بزه دیدگان زن تجاوز جنسی پیش بینی نموده و در موارد زنای به عنف در صورتی که زن باکره باشد، مرتکب علاوه بر مجازات مقرر ، به پرداخت ارش البکاره و مهرالمثل نیز محکوم می شود و در صورتی که باکره نباشد، فقط به مجازات و پرداخت مهرالمثل محکوم خواهدشد.

توجه داشته باشید اگر رضایت با حیله و و تقلب به دست آمده باشد باعث محکومیت مرتکب به تجاوز جنسی می شود، اما اگر این حیله و تقلب برای مثال به قصد ازدواج در آینده باشد و شخص فریب خورده باشد دیگر در قانون تجاوز به جنسی محسوب نمی شود، زیرا در هر صورت شخص به میل خود در رابطه جنسی ایفای نقش کرده است.

تجاوز به عنف چگونه قابل اثبات است؟

چهار شاهد عادل مرد و یا 3 مرد و 2 زن که شاهد عینی بوده باشند.

اقرار خود متهم ( متهم در نزد قاضی 4 بار اقرار کند و اقرارهای وی در نزد پلیس ملاک رای نیست.)

علم قاضی

امکان پیگیری در صورتیکه چندین سال از تجاوز گذشته باشد وجود دارد اما اثبات آن بسیار سخت خواهد بود.

کودک نیازی به اثبات آزار جنسی ندارد و اکراه و اغفال برای اثبات جرم کافی است. در صورتی که بزرگسالان باید اجبار، اکراه و یا اغفال خود را ثابت کنند.

اقدامات قربانی پس از وقوع تجاوز

فرد قربانی بدون تمیز کردن لباس‌ها و بدن خود باید به نزدیکترین کلانتری یا دادسرا مراجعه کند . دادسرا قربانی را جهت معاینه به پزشکی قانونی معرفی خواهد کرد. آثار وقوع جرم (خراشیدگی ، پوست و موی طرف مقابل ) باقی مانده بر روی بدن قربانی در اثبات جرم مهم است.

فرد قربانی میتواند هر نوع مدرکی از جمله پیام‌های اینترنتی ، پیامک، تماس و … را جمع‌آوری کند.

در جوامع سنتی مانند ایران، بسیاری از افراد و خانواده ها به منظور حفظ آبرو در مقابل چنین جرایمی سکوت کرده و از طرح شکایت از متجاوزین خودداری می کنند. باید در نظر داشت که سکوت نه تنها موجب تشدید آسیب های روحی و روانی به فرد قربانی می شود، بلکه راه را برای تکرار این عمل برای متجاوز باز می کند. بنابراین لازم است شکایت از چنین افراد را حق قانونی خود بدانید، چراکه تمامی این خشونت‌ها قابل شکایت و پیگیری هستند.