مجله حقوقی اندیشه

مفاهیم قانونی ضابط قضایی و وظایف آن مختصرا در مطلب زیر آورده شده است.

از ضابطین قضایی بیشتر بدانیم 

ضابط قضایی کیست؟

همانطور که می دانیم اقدامات اولیه قضایی اعم از کشف و تعقیب، دستگیری مجرم و تحقیقات مقدماتی باید مبتنی بر قوانین باشد. به همین منظور ضرورت دارد که ضابطین تحت آموزش های لازم قرار گیرند تا از هرگونه عمل برمبنای سلیقه شخصی و سوء استفاده از قدرت و بازداشت های غیر قانونی جلوگیری شود.

تقسیم بندی ضابطین قضایی و وظایف آنان

به طور کلی ضابطین دادگستری به دو دسته عام و خاص تقسیم می شوند. ماده 29  قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1394 صراحتا ضابطین دادگستری را تفکیک کرده است . فرماندهان, افسران و درجه داران آموزش دیده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی را ضابط عام، روسا و معاونین زندان نسبت به امور مربوط به زندان, مامورین وزارت اطلاعات, سازمان اطلاعات سپاه و مامورین نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران و همچنین سایر نیروهای مسلح  را ضابط خاص معرفی کرده است. در تفسیر ماده فوق می توان گفت که ضابطین عام، صلاحیت اقدام در کلیه جرایم را داشته ولی ضابطین خاص صلاحیت اقدام در جرایمی خاص, شرایطی معین و مکانی ویژه را دارند.

لازم به یادآوری است که ضابطین خاص، در جرایم خارج از محدوده وظایف خود، حق مداخله و اقدام ندارند. بنابراین می توان گفت که سربازان وظیفه، ضابط دادگستری محسوب نمی‌شوندف هرچند تحت نظارت ضابطان مربوطه عمل می کنند. در خصوص اقدامات صورت گرفته از سوی سربازان وظیفه، علاوه بر مسئولیت ضابط، مسئولیت شخصی سرباز محفوظ است. لازم به یادآوری است که ضابط علاوه بر ویژگی مورد اطمینان بودن می بایست تحت آموزش های لازم تحت نظارت مراجع قضایی قرار گیرد تا بتواند کارت ویژه ضابط دادگستری را دریافت نماید. بهتر است قبل از پاسخگویی به ضابط از صلاحیت او اطمینان حاصل نمایید چراکه تحقیقات ضابط فاقد کارت ویژه ضابطین وجاهت قانونی نداشته و این اقدام ممنوع و غیرقانونی است.

همانطور که اشاره شد، یکی از وظایف ضابط دادگستری حفظ صحنه جرم و جلوگیری از فرار متهم است که در ماده 40  قانون آیین دادرسی کیفری بیان شده، چنانچه ضابط در وقوع جرایم مشهود حضور نداشته باشد شهروندان در صورت مرئی بودن جرم یا بیم فرار مجرم می توانند اقدامات لازم، از جمله  حفظ صحنه جرم و جلوگیری از فرار مجرم را به عمل آورند. منطبق بر ماده 46 همان قانون آیین دادرسی کیفری، ضابط نمی تواند بیش از بیست و چهار ساعت متهم را تحت نظر قرار دهد و مازاد بر آن با دستور دادستان امکانپذیر است. همچنین متهم در مرحله شروع تحقیقات می تواند تقاضای حضور وکیل کند، اما انتخاب وکیل از سوی متهم به جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی و جرایم سازمان یافته، محدود به وکلای رسمی دادگستری مورد تایید قوه قضاییه است.

نگارنده : مریم مهردوست