مجله حقوقی اندیشه

جرایم پزشکی

جرایم پزشکی به هر نوع اقدام، فعالیت غیرقانونی یا نقض اصول اخلاقی توسط پزشکان اطلاق می‌گردد. در ادامه مطلب به بررسی مصادیقی از جرایم پزشکی خواهیم پرداخت.

انواع جرایم پزشکی 

آسیب به بیمار:

ماده 495 قانون مجازات اسلامی مقرر می دارد  که هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام می‌دهد موجب تلف یا صدمه بدنی گردد، ضامن دیه است مگر آنکه عمل او مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی باشد یا آنکه پیش از معالجه برائت گرفته باشد و مرتکب تقصیری هم نشود. چنانچه اخذ برائت از مریض به علت نابالغ یا مجنون بودن او معتبر نباشد، یا تحصیل برائت از مریض به علت بیهوشی و مانند آن امکان‌پذیر نباشد برائت از ولی مریض تحصیل می شود. براساس این ماده اگر از جانب پزشک  تقصیری حاصل شود پزشک ضامن می باشد هرچند که از بیمار برائت حاصل کرده باشد. همچنین  پزشک در معالجاتی که دستور انجام آن را به مریض یا پرستار صادر می‌نماید، در صورت تلف یا صدمه بدنی ضامن است مگر آنکه مطابق ماده(495) این قانون عمل نماید.شایان ذکر می‌باشد، در موارد مزبور، هرگاه مریض یا پرستار آگاه باشد که دستور پزشک اشتباه است و موجب صدمه و تلف می‌شود و با وجود آن  به دستور عمل کند، پزشک ضامن نیست بلکه صدمه و خسارت مستند به خود مریض یا پرستار خواهد بود.

افشای اسرار بیمار در غیر موارد قانونی:

ماده (648) قانون مجازات اسلامی  در ارتباط با جرایم پزشکی مقرر می‌دارد  پزشکان، جراحان، ماماها، داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می‌شوند، هرگاه در غیر از موارد قانونی، اسرار اشخاص را افشا کنند، به سه ماه و یک روز تا یک سال یا به یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال جزای نقدی، محکوم  می‌شود.

سقط جنین توسط پزشک:

چنانچه پزشک جنینی را سقط کند و یا ابزار سقط جنین را فراهم کند براساس ماده 624 قانون مجازات اسلامی مجرم شناخته شده و مجازات می شود. نکته قابل توجه آن است که جرم موضوع این ماده مطلق بوده و برای مجرم شناخته شدن پزشک نیازمند حصول نتیجه مجرمانه نیست. قانونگذار برای پزشک، ماما، داروفروش یا کسانی که تحت این عناوین فعالیت می‌کنند مجازات بیشتری نسبت به افراد عادی، در نظر گرفته است. درهرصورت چنانچه افراد مذکو، خود اقدام به سقط جنین نموده یا ابزار سقط جنین را فراهم کنند مجازات آنها علاوه بر پرداخت دیه، حبس به مدت دو تا پنج سال می‌باشد.

صدور گواهی خلاف واقع:

یکی از جرایمی که توسط پزشکان ارتکاب می‌یابد و قانونگذار آن را قابل تعقیب کیفری و مجازات می‌داند صدور تصدیق نامه خلاف واقع پزشکی می‌باشد. در ماده 539 قانون مجازات اسلامی تصریح  شده است در صورتی که پزشک تصدیق نامه خلاف واقع برای شخص به منظور معافیت از خدمت در ادارات رسمی، نظام وظیفه یا برای تقدیم به مراجع قضایی تنظیم کند، به حبس از شش ماه تا دو سال یا به جزای نقدی  محکوم می‌گردد.

کلاهبرداری پزشکی:

 کلاهبرداری پزشکی نیز، در گروه جرایم پزشکی قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، پزشکی که با تبلیغات پزشکی و دارویی بیماران را اغفال کند، مرتکب کلاهبرداری شده است. همچنین، چنانچه پزشک  از نسخه رمز استفاده کند مجرم شناخته شده و منظور از نسخه رمز، نسخه‌ای است که به صورت کد میان  پزشک و یک داروخانه خاص در حال تبادل می‌باشد. پزشک متخطی در صورت استفاده از نسخه رمز به 4 ماه حبس محکوم خواهد شد.

عدم رعایت مقرراتی که برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های واگیردار مقرر شده‌اند و عدم رعایت مقررات مرتبط با فعالیت های پزشکی، دارویی، مواد آشامیدنی و خوراکی از دیگر مصادیق جرایم پزشکی می‌باشند.

دیه بیمار در جراحات پزشکی چگونه مطالبه می‌شود؟

تعیین دیه در قصور پزشکی امری تخصصی و دقیق است. در اکثر پرونده‌ها و دعاوی کیفری ناشی از جرایم پزشکی، دادگاه نیز درصد دیه، تعیین مقدار دیه را طبق نظریه پزشکی قانونی و درصد تقصیر پزشک معین می‌کند. اما باید اطلاع داشته باشید که در رویه عملی دادگاه‌ها وکلای متخصص و مجرب پرونده‌هایی داشته‌اند که در آن دعاوی، دادگاه از نظر پزشکی قانونی تبعیت نکرده و پزشک را به پرداخت دیه بیشتر از نظر کارشناسی و درصد قصور پزشکی محکوم نموده است.

مراجع رسیدگی به جرایم پزشکی

مراجع رسیدگی به جرایم پزشکی عبارتند از:

دادسرای ویژه جرایم پزشکی

اشخاص می‌توانند برای رسیدگی به شکایات خود در رابطه با تخلف و قصور پزشک به دادسرای جرایم پزشکی مراجعه کنند. دادسرا پس از تشکیل پرونده، موضوع را جهت بررسی به کمیسیون‌های پزشکی ارجاع می‌دهد و پس از اعلام نظر تیم پزشکی، چنانچه دادسرا تشخیص دهد قصور یا بی احتیاطی و … از سوی پزشک رخ نداده است، قرار موقوفی تعقیب صادر می‌نماید.

  شورای حل اختلاف (ویژه امور بهداشت و درمان)

شورای حل اختلاف نیز یکی از مراجع صالح برای رسیدگی به جرائم و قصور پزشکی است. البته در صورتی که مبلغ مورد مطالبه کمتر از 5 میلیون تومان باشد یا آنکه طرفین در خصوص ارجاع پرونده به شورای حل اختلاف، توافق داشته باشند.

سازمان نظام پزشکی

یکی دیگر از مراجع صالح رسیدگی به تخلفات پزشکی، سازمان نظام پزشکی است. در مواردی که پزشک، مرتکب یک تخلف انضباطی شود می‌توان از او در دادسرای انتظامی پزشکان در سازمان نظام پزشکی شکایت کرد. شکایت در سازمان نظام پزشکی تنها منجر به تنبیه انضباطی پزشک می‌شود و در نتیجه آن یا پزشک توبیخ می‌شود یا به او تذکر کتبی داده می‌شود و در شدیدترین حالت از حرفه پزشکی  به صورت موقت یا دائم محروم می‌شود؛ بنابراین در صورتی که کسی قصد اقامه دعوی کیفری دارد باید به دادسرای ویژه جرائم پزشکی مراجعه کند.

سازمان تعزیرات حکومتی

 سازمان تعزیرات حکومتی مرجعی است که زیر نظر قوه مجریه فعالیت می‌کند. سازمان تعزیرات حکومتی در مواردی که موضوع شکایت بیمار، دریافت مبلغ ویزیت خارج از عرف، رشوه و به طور کلی پرداختی‌های خارج از عرف است، صالح به رسیدگی است. البته در صورتی که شاکی نداند باید در کدام از این مراجع طرح دعوی کند می‌تواند به محاکم عمومی دادگستری مراجعه کند.

آیا سامانه اینترنتی به منظور شکایت از پزشک وجود دارد؟

خیر، سایت سازمان نظام پزشکی به آدرس irimc.org، در بخش مربوط به ثبت شکایات خود، به صراحت بیان داشته که “این قسمت، صرفا جهت ثبت شکایت از نحوه اجرایی ارائه خدمات اداری سازمان به مراجعان در نظر گرفته شده است و جهت ثبت و پیگیری پرونده‌های شکایت از کادر درمانی، الزامی است شاکی، همراه با اصل و کپی کارت ملی و مستندات موجود، به نظام پزشکی شهر محل انجام خدمات درمانی مورد شکایت مراجعه نماید.

مراحل و نحوه شکایت از پزشک

شاکی، باید همراه با مدارک و مستندات موجود، به نظام پزشکی شهر محل انجام خدمات درمانی مورد شکایت یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا دادسرای عمومی و در شهرهایی که دادسرای ویژه جرایم پزشکی وجود دارند، به این مرجع، مراجعه و شکایت خود را اعلام و ثبت نماید. در شرایطی که شخص، قصد دارد از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، اقدام به شکایت از پزشک کند ابتدا باید، متن شکواییه خود را با کمک وکیل یا نمونه متن‌های موجود، تنظیم نموده و فایل ورد آن را بر روی یک حافظه، اعم از تلفن همراه یا سی دی، ذخیره کند. سپس، برای ثبت و ارسال شکواییه خود، به نزدیک‌ترین دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، مراجعه کرده و فایل شکواییه‌ای که با کمک نمونه متن‌های موجود یا وکیل، تنظیم شده را تحویل مسئول مربوطه در دفاتر دهد. شایان ذکر است، در شرایطی که فرد، از حساب کاربری سامانه ثنا برخوردارنیست، باید ابتدا، نسبت به ثبت نام در سامانه ثنا، اقدام نماید؛ زیرا در صورت عدم ثبت نام، امکان ثبت شکوائیه و اطلاع از وقت‌های رسیدگی و آرا، وجود نخواهد داشت. نحوه تشکیل حساب کاربری سامانه ثنا، با مراجعه حضوری به دفاتر خدمات قضایی یا مراجعه به adliran.ir و انتخاب گزینه احراز هویت برخط می‌باشد.

سخن پایانی 

بدیهی است پزشکان  موظف به رعایت اصول اخلاقی، قوانین و مقررات حرفه‌ای هستند اما اغلب اوقات، امکان دارد مرتکب تخلف شوند و تخلفات می‌توانند در زمینه  اصول حرفه‌ای  تا جرایم جدی مانند تقلب در تشخیص و درمان یا تجاوز به حقوق بیماران باشد. اگر شما ادعا دارید که یک پزشک مرتکب تخلفی شده است می‌توانید تخلف پزشک را به سازمان نظام پزشکی یا مراجع مربوطه گزارش دهید تا تحقیقات لازم صورت گیرد زیرا این اقدام می‌تواند به حفظ سلامت و امنیت بیماران و پایبندی به اصول حرفه‌ای در حوزه پزشکی کمک کند.