مجله حقوقی اندیشه

برخی از قراردادها با هدف ایجاد محدودیت پیش بینی شده و به  قراردادهای محدود کننده –Restricted Contract  شهرت دارند. در این مقاله با انواع این قراردادها و کارکرد آن آشنا می شویم.

قراردادهای محدود کننده – Restricted Contract

این نوع قراردادها با هدف حمایت مستقیم از دانش فنی پیش بینی شده است که به سه دسته : قرارداد رازداری، قرارداد عدم رقابت و عدم ترغیب تقسیم می شود که در ادامه به بررسی کارکرد این قراردادها، می پردازیم.

قرارداد رازداری –  Confidential Agreement / Non- Disclosure Agreement

قرارداد رازداری یا عدم افشاء، توافقی است که به موجب آن یک طرف یا طرفین متعهد می شوند تا دانش فنی افشاء شده ایی را برای مدتی معین یا در مواردی به صورت دائمی، محرمانه نگه داشته و آن را علنی، نکنند. انعقاد این قرارداد به دو شکل مستقل یا وابسته صورت می پذیرد یا به صورت یک شرط در مفاد قرارداد اصلی گنجانده می شود. در مواردی که دانش فنی از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار باشد، به صورت مستقل منعقد می گردد. در بیشتر مواقع، این تعهد به صورت یکطرفه است و در مواردی هم دوطرفه، سرمایه گذاری مشترک (Joint-venture) و قراردادهای تحقیق و توسعه (R&D)   از نمونه های دوطرفه هستند و اصولا در مرحله تکوین دستاوردهای فکری، منعقد می شوند. در اکثر مواقع این نوع توافق، توامان با قرارداد اصلی صورت می پذیرد اما در جوامع پیشرفته مشاهده شده است که گاهی پس از خاتمه قرارداد، توافق ایجاد می شود. نمونه بارز آن تعهد به رازداری بعد از اتمام دوره لیسانس است هرچند اگر مدت زمان محرمانگی غیرمتعارف باشد، این توافق مخدوش است.

از مزایای این نوع توافق، شفافیت مسئولیت طرفین است. همانطور که می دانیم بار اثباتی قرارداد، راحت تر از بار اثباتی قانون است چراکه در فرض نبود قرارداد، نقض قانون از سوی مدعی باید اثبات شود درحالیکه اجرا نشدن قرارداد، به خودی خود، حاکی از نقض قرارداد است.

قرارداد عدم رقابت Non-Compete Agreement

این نوع قرارداد نیز در حمایت از دستاوردهای فکری پیش بینی شده است و بر روند رشد نوآوری موثر است. این نوع توافق، توافقی تبعی است که به موجب آن شخصی متعهد می شود با هدفِ حفظ منافعی مشروع، برای مدتی محدود و  در محدوده جفرافیایی خاصی به نحو مستقیم یا غیرمستقیم به رقابت نپردازد. این نوع قرارداد همیشه به صورت تبعی، منعقد می شود و فرع بر قرارداد اصلی است. ویژگی های ذکر شده این توافق، موجبات اعتبار آن را فراهم می کند و داشتن تمامی آنها، الزامی است.  در این توافقات عموما برای مستخدم، عِوضی ( ما به ازا) در نظر گرفته می شود چراکه معقول است که مستخدم در قبال صرفنظر کردن از شغل خود، آورده مالی برای ادامه زندگی داشته باشد.

در برخی از کشورها ازجمله امریکا و فرانسه، اصل برعدم اعتبارِ قراردادهای عدم رقابت است چراکه توانایی آسیب به “آزادی کار” را دارند.

در انتها باید یادآور شد که این نوع قراردادها نباید، مخالف با منافع عمومی باشند. برای مثال قرارداد عدم رقابت با وکلا، پزشکان و روزنامه نگاران ، باطل است چراکه وکلا مدافع عدالت، پزشکان مدافع سلامت و روزنامه نگاران مدافع آزادی بیان هستند و این شرط مخالف نظم عمومی است.

قرارداد عدم ترغیب

این نوع توافق بسیار مشابه قرارداد عدم رقابت است با این تفاوت که محدودتر است و در اعتبار آن کمتر، خدشه وارد می شود. در این نوع قرارداد که عموما بین شرکت های تجاری منعقد می شود  و هدف آن، عدم تحریک  و ترغیب کارکنان یکدیگر در پیوستن به بنگاه اقتصادی است.

نوعی از این قرارداد هست که در امریکا مطرح است و به آن “قرارداد منعِ تماس سرد” گویند به این ترتیب که بنگاه های فعال در زمینه IT  با یکدیگر توافق می کنند که مبادرت به استخدام نیروهای یکدیگر نکنند.

نگارنده : مریم مهردوست