مجله حقوقی اندیشه

همانطور که پیشتر در مقالات موسسه حقوقی اندیشه، بیان شده است. تنها نظامی که می تواند از “ایده” با ویژگی هایی خاص، حمایت کند، اسرار تجاری هستند که همین از بارزترین تفاوتِ آن با دیگر مباحث مالکیت فکری است . در مقاله زیر مختصرا به مقایسه اسرار تجاری و مصادیق دیگر مالکیت فکری می پردازیم.

مقایسه نظام اسرار تجاری با دیگر مباحث مالکیت فکری

همانطور که می دانید مالکیت فکری، تا به امروز از چند بخش عمده تشکیل شده است که عبارتند : اختراعات, طرح های صنعتی، علایم تجاری، ،حق مولف (کپی رایت)، اسرار تجاری. برآنیم که رابطه اسرارتجاری را با دیگر مباحث، بررسی کنیم.

 اسرارِ تجاری و اختراعات

داشتن سه شرط برای اختراع تلقی نمودن اثری، لازم است. این سه شرط عبارتند از : جدید بودن، گام ابتکاری و کاربردصنعتی. با این تعریف متوجه می شویم اعمال موازی اسرار تجاری با اختراعات وجود ندارد چراکه در اختراع می بایستی اطلاعات افشاء شود و بدیهی است که مخترع می تواند قبل از اقدام به افشاء اطلاعاتِ خود، تحت حمایت، اسرار تجاری قرار گیرد. مشاهده شده است که عموما مخترع در مواقعی که اختراعش، گام ابتکاری را ندارد تصمیم می گیرد از اثر خود درقالب اسرار تجاری حمایت کند.

حال این سوال مطرح می شود که از نگاه حقوقدانها بهتراست کدامین حمایت را بر دیگری ترجیح داد! این ارجحیت نیاز به توجه به ماهیت اثر دارد.  برای مثال، اگر امکان مهندسیِ معکوس اثر، زیاد باشد بهتر است در دامنه اختراعات حمایت گردد.

اسرارِ تجاری و طرح های صنعتی

امکان حمایت موازی از اثر در دو قالب سرتجاری و طرح صنعتی نیز وجود ندارد به این دلیلی که طرح های صنعتی به صورت کالا نمود پیدا می کنند و قابلیت تکثیر بالا با هزینه حداقل، وجود دارد و عموما برای دارنده طرح صنعتی، استناد به “سر تجاری” بی معنا می باشد.

 اسرارِ تجاری و علائم تجاری

بین این دونظام نیز، ماهیتا رابطه ایی وجود ندارد چراکه علائم تجاری بر روی کالا درج و عرضه می شوند و در این شرایط ، ارزش و اهمیت پیدا می کند در حالیکه سرّتجاری باید محرمانه بماند.

اسرارِ تجاری و حق مولف (کپی رایت)

استناد به حق مولف در تمام جوامع، قبل از ابراز (افشاء)، قابلیتِ اجرایی شدن ندارد و عموما مستلزم ثبت نمی باشد. در اغلب کشورها، ثبتِ اثر را پیش شرط حمایت نمی دانند اما ابراز و افشاء اثر، از الزامات حمایت است. با این تفسیر روشن است که بین این دو نظام نیز از لحاظ ماهوی، ارتباطی وجود ندارد.

نکته مهم

باید در نظر داشته باشید که  حمایتِ اثر، در تمامی بخش های مالکیت فکری به جز اسرار تجاری،  به دارنده اثر، حق انحصاری اعطا می کند اما در نظام اسرار تجاری، حمایت قانونی به معنای ضمانت در برخورد با نقض کننده است. البته نقض کننده می بایستی تحت شرایطی خاص عمل کرده باشد تا دارنده حق، مشمول حمایت قانونی قرار گیرد که مفصلا  پیش تر به آن پرداخته ایم. برای مثال اگر متعرض از راههای قانونی به خلق اثری مشترک با دارنده اسرار تجاری رسیده باشد ( نتیجه تراوشات ذهنی آنها مشابه باشد)  مستحق مجازات نیست چراکه عمل او روند غیرقانونی نداشته و  منافی ماهیت “سّر” بودن است.

نگارنده : مریم مهردوست